İzmit Merkez Camilerinden

İzmit, Hacı Hasan Mahallesi’nde Yukarı Pazar Caddesi ile Çukur Çeşme Sokak kesişim noktasında yer almaktadır. Mescidin inşa kitabesi mevcut değildir. Son yıllara kadar İzmit I. dönem milletvekillerinden “Portakal Hafız” lakaplı Hafız Rüştü Efendi tarafından 19. yüzyılın sonlarında inşa edildiği düşünülmekteydi. Ancak mescidin giriş cephesindeki bilgilendirme panosunda son yıllarda Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde yapılan araştırmalarda H.1192/M.1778 tarihli bir belgeye ulaşıldığı belirtilmektedir. “İzmit’te elHac Hasan Mahallesi’nde Portakaloğlu Mustafa Mescidi imamlığının tevcihi” isimli belgeden hareketle mescidin ismi “Portakaloğlu Mustafa Mescidi” olarak değiştirilmiştir. Söz konusu belgedeki bilgiler mescidin inşa tarihinin de 18. yüzyılın üçüncü çeyreğine kadar götürülebileceğini göstermektedir.

Mescid kuzeyden güneye eğimli bir arsa üzerine inşa edilmiştir. Kaba yonu taş örgülü subasman seviyesi güney cephede oldukça yüksek tutulmuş ve böylece cepheler arasındaki seviye eşitlenmiştir. Kuzey ve güneyinde ufak avlular bulunmaktadır. Mescidin minaresi bulunmamaktadır. Kare planlı mescid dıştan kiremit örtülü kırma çatıyla, içten ahşap tavanla örtülmüştür. Harime kuzey cephede yer alan sade bir kapıyla giriş sağlanmıştır. Güney cephenin ortasında çokgen mihrap nişi bulunmaktadır. Mihrap sıvalı vaziyettedir. Harimin kuzeyinde ahşap kadınlar mahfili yer alır. İki katlı mahfilin üst katına sağına yerleştirilmiş olan merdivenlerle çıkış sağlanmıştır.

Mescidin güney, batı ve doğu cephelerinde altta ikişer üstte ise birer tanesi yuvarlak olmak üzere üçer pencere bulunmaktadır. Kuzey cephede ise pencere açıklığına yer verilmemiştir. Diğer üç cephedeki pencerelerden alttakiler düşey dikdörtgen, ahşap çerçeveli ve kemersizdir. Üstteki pencereler ise sivri kemerli alçı şebekeli bir görünüme sahiptirler. Mescidin kuzey cephesi haricinde diğer cepheleri hareketli bir görünüm sergilerler. Güney cephede mihrap nişi çokgen bir çıkıntıyla vurgulanmıştır. Portakaloğlu Mustafa Ağa Mescidi’nin beden duvarları ahşap hatıl arası tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Subasman bölümünde ise taş malzeme kullanılmıştır. Mescidin dış cepheleri sıvasızdır. İç cepheler ise beyaz boyayla sıvanmıştır.

Yapıda üst sıra pencerelerin alçı şebekeleri ve renkli camları süsleme unsurları olarak değerlendirilebilir. Güney, batı ve doğu cephelerdeki yuvarlak pencereler ise cephelere hareketlilik katmıştır. Alçı şebekelerde merkezde dikdörtgen panolar meydana getirilmiş ve bu panoların içlerine Allah, Muhammed ve dört halife isimleri yazılmıştır. Panoların üzerinde ve iki yanında kubbe, minare ve servi ağacı izlenimi veren şekiller bulunmaktadır. Renkli camlarda mavi, yeşil ve kırmızı renkler kullanılmıştır. Bunların yanı sıra dış cephelerde üst sıra pencerelerin üst kısımlarından tuğla dizilimleriyle meydana getirilen kemerler ve çerçevelere yer verildiği görülmektedir. Mescit 1999 İzmit depreminde büyük hasar almıştır. Belirli bir süre kaderine terk edilen yapı 2009 yılında Kocaeli Büyük Şehir Belediyesi tarafından onarılmıştır.

KAYNAKÇA

Selda Kaya Kılıç, “1908 Osmanlı Mebusan Meclisinde İzmit Mebusları ve Faaliyetleri”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II Bildirileri, Cilt: 2, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli, 2016, s. 947-958.

Erkan ATAK