Petrol ve Petrol Hammaddeli Ürünler Üreticisi
Petkim Petrokimya, 1965 yılında 250 milyon Türk lirası değerinde bir sermaye ile kuruldu. Kocaeli ilinin Yarımca ilçesinde, etilen, polietilen, klor alkali, VCM ve PVC gibi ürünlerin üretilebilmesi amacıyla inşa edilen fabrikaların yapımı 1970 yılına kadar tamamlandı ve aynı yıl içinde deneme üretimleri başladı. 70’li yıllar boyunca Petkim’in ürünleri piyasada oldukça revaçta olduğundan bugün İzmir Aliağa’da bulunan ikinci bir petrokimya tesisinin kurulması da kararlaştırıldı. 1975 yılında üretime başlayan bu tesisin yanında aynı yıl içinde Çanakkale’de plastik işleme fabrikası da devreye alındı. Yarımca’da bulunan kompleksin içinde DDB fabrikası da tamamlanan hizmete başladı. İlk on yıl içinde ciddi bir ilerleme kaydeden Petkim, sermayesini 1,5 milyar Türk lirasına çıkardı. Bu durum mevcut fabrikaların büyütülerek geliştirilmesini sağladı. Özellikle Yarımca’da bulunan komplekste Etilen ve Polietilen Fabrikaları genişletildi. 1976 yılında başlayan ve 1983 yılına kadar devam eden geliştirmeler neticesinde bugün hayatımızın her alanında kendisini gösteren plastik ürünlerin ilgili sektördeki terminolojisi PVC ve VCM fabrikaları tamamlandı. Böylece o yıllarda Türkiye’de tek üretici olan Petkim, plastik ürünlerin evlere ulaşmasında büyük bir rol oynadı.
Petkim,1970’li yıllarda Türkiye’de yaşanan otomotiv sektöründeki gelişime katkı sağlayarak Petlas Lastik Sanayi A.Ş’yi kurdu. Böylece 1960’lı yıllarda özellikle Kocaeli bölgesinde yer alan yabancı sermayeye ait lastik üreticilerine karşı milli bir lastik markasının piyasaya çıkışını sağladı. 1950’li yıllarda izlenen liberal politikaların bir yansıması olarak görülebilecek petrol arama ve kullanım hakkının özelleştirilmesi ile ortaya Türkiye Petrolleri Anonim Şirketi, Petkim’in ortaya çıkmasında önemli bir teşebbüs idi. Aliağa tesisleri Alpet A.Ş ve Yarımca tesisi ise Yarpet A.Ş adı altında birbirine bağlı bir ortaklık haline getirildi. 1986 yılında 3291 sayılı kanun kapsamında her iki şirkette de özelleştirme kapsamına alındı.
1990’lı yıllarda özelleştirmenin de etkisi ile şirket sermayesi rekor seviyede önce 2 trilyon Türk lirasına, 1991’de ise 3 trilyon Türk lirasına çıkarıldı. Bu yatırımlar hem Aliağa’daki hem de Yarımca’daki tesislerin kapasite artırımında kullanılarak ciddi bir üretim artışı sağladı. Ancak büyük bir seviyedeki sermaye Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu’ndan karşılanması suretiyle 114 trilyon Türk lirasına çıkarıldı. Böylece Türkiye’de günümüzde dahi tek olan PVC üretiminde rekor bir değerlemeye ve değere ulaştı. 2000’li yıllarda Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun kararı ile birlikte Yarımca kompleksi bugün Koç Holding’e ait olan Tüpraş’a devredildi. Aynı yıllar içinde Çanakkale’de bulunan Plastik İşleme tesisi de kapatılarak malzemeleri Aliağa kompleksine aktarıldı.
Petkim fabrikalarının 2000’li yıllarda ürün bazlı kapasite gelişimine büyük önem verildi. Son derece yüksek üretim kapasitesi ve kârlılık oranlarına rağmen Petkim’in sermayesindeki %51’lik kamu hissesi, blok satış yöntemi ile özelleştirilmesine ilişkin bir ihale süreci ile 2007 yılında kamuya açık olarak yapılan pazarlıkla SOCAR-Turcas Ortak Girişim Grubuna 2.04 milyar ABD doları bedelle devredildi. Özelleştirme Yüksek Kurulu, 2007/63 sayılı karar ile de bu satışı onayladı. 2011 yılında Turcas’ın ortaklıktan ayrılması neticesinde de bu hisselerin tamamı SOCAR Turkey Enerji A.Ş’ye geçti.
Türkiye’nin en önemli şirketlerinden biri olan Petkim, 50’yi aşan petrokimyasal ürünle bir hammadde üreticisi olarak vazgeçilmez bir konuma gelmiştir. Üretilen ürünler bugün inşaattan tarıma, otomotivden tekstil sektörüne kadar hemen hemen her alanda kullanılmaktadır. 2019 yılı verilerine göre İSO500 listesinde 17’nci sırada yerini almaktadır. Özelleştirilmesi ile birlikte üst yönetim kadrosu ve fabrikaların yönetim hakkı SOCAR Turkey tarafından yürütülmektedir. Hisselerinin kalan bölümü Borsa İstanbul’da (BIST)halka açık şekilde işlem görmektedir. Yönetim Kurulu Başkanı 2021 yılında Rövnag Abdullayev’dir. 2019 yılındaki finansal verilerine net dönem kârı 813.291.000 TL’dir.
KAYNAKÇA
https://e-sirket.mkk.com.tr/esir/Dashboard.jsp#/sirketbilgileri/10423 (Erişim Tar. 19.5.2021); https://www.iso500.org. tr/500-buyuk-sanayi-kurulusu/2019/ (Erişim Tar. 19.5.2021); https://www.oib.gov.tr/oib-kararlari (Erişim Tar. 19.5.2021); https://www.petkim.com.tr/Sayfa/1/9/KURUMSAL-KILOMETRE-TASLARI.aspx (Erişim Tar. 19.5.2021); https://www.petkim. com.tr/Sayfa/1/9/KURUMSAL-KILOMETRE-TASLARI.aspx (Erişim Tar. 19.5.2021); https://www.petkim.com.tr/Sayfa/1/9/KURUMSAL-KILOMETRE-TASLARI.aspx (Erişim Tar. 19.5.2021);https://www.petlas.com.tr/menu/kurumsal/kurumsal (Erişim Tar. 19.5.2021).
Ekrem Mücahit SARI