Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre

Osmanlı devlet teşkilatında II. Abdülhamid devri ile birlikte devletin hizmetinde bulunan bütün memurların biyografileri tutulmaya başlandı. Bu amaçla 1879 yılında Sicill-i Ahval Komisyonu kuruldu. Devlet böylece istihdam ettiği personel hakkında bilgilere sahip olabilecekti. Komisyon çalışmalarına kısa zaman içinde başladı ve Şer‘iyye, Askeriye ve Zaptiye dışında kalan, Dâhiliye, Mülkiye, Adliye, Maliye, Evkaf vb. gibi dairelerdeki memurların büyüklüğüne küçüklüğüne bakılmadan sicilleri tutulmaya başlandı. İlerleyen yıllarda Sicill-i Ahval Komisyonu’nun yerini Sicill-i Ahval İdaresi alacaktı. 1909 yılına kadar bu şekilde yaklaşık 50.000 memurun sicil kayıtları tutulmuştur.

Bu maddede Sicill-i Ahval Defterleri’nde yer alan ve Karamürsel kazası dâhilinde doğan memurlar ele alınmıştır. Karamürselli memurların isimleri, doğum tarihleri, varsa lakapları, baba adları ve mesleklerine yer verilmiştir. Memurların aldıkları bütün vazifeler değil, sadece atandıkları ilk ve son memuriyetlerinin tarihleri ve maaşları kaleme alınmıştır. Hicrî ve Rumî tarihlerin birbirlerine uymadığı durumlarda ise Rumî takvimin tercih edildiği belirtilmelidir. Sicill-i Ahval kayıtlarına göre Kandıralı memurlar şu şekildedir:

Mehmet Veysi Efendi, 1865 yılında Karamürsel’de doğmuştur. Arif Efendi’nin oğludur. 5 Eylül 1883 tarihinde 225 kuruş maaşla Karamürsel Bidayet Mahkemesi ikinci kâtipliğine memur olmuştur. 18 Aralık 1912 tarihinde 2.000 kuruş maaşla İstanbul Polis Müfettişliğine tayin edilmiştir.

Mehmet Fevzi Efendi, 1837 yılında Karamürsel’de dünyaya gelmiştir. Halil Ağa’nın oğludur. Arapça ve Farsça bilmektedir. 24 Haziran 1865 tarihinde Karamürsel Rüsumat İdaresi mubassırlarına (gözteciliğine) girmiş, Ekim 1876’da 350 kuruş maaş ile Karamürsel Rüsumat İdaresi ikinci kâtipliğine getirilmiştir. 13 Aralık 1890 tarihinde Rüsumat Nezareti dâhilindeki Konak Rüsumat Memuriyetine nakledilmiştir.

Hasan Sabri Efendi, 1837 yılında Karamürsel kazasında doğmuştur. Süleyman Ağa’nın oğludur. 1873 yılında mülazemetle Karamürsel Rüsumat İdaresi’ne girmiş, 1875 yılında 190 kuruş maaşla İstanbul mülhakatı Rüsumat Nezareti’ne bağlı Kocadere rüsumat memuriyetine tayin edilmiştir. 300 kuruş maaşla 1884 yılında Kuru Rüsumat İdaresi memuriyetine getirilmiştir. 23 Ağustos 1887 tarihinde vefat etmiştir.

Ali Rıza Efendi, 1839 yılında Karamürsel kazası Çınarcık’ta doğmuştur. Babası, Eyüp Ağa’dır. Arapça bilmektedir. 1865 yılında hasılatın 1/5 kendisine ait olmak üzere Çınarcık rüsumat memuriyetine tayin edilmiştir.

Eyüb Efendi, 1839 yılında Karamürsel’de doğmuştur. Said Ağa’nın oğludur. Biraz Arapça ve Farsça bilmektedir. 1863 yılında 250 kuruş maaş ile Bursa Rüsumat Nezareti’ne bağlı Gonca rüsumat memuriyetine tayin olunmuştur. 1873 yılında 1/5 aidat ile İstanbul Rüsumat Nezareti’ne bağlı Samanlı rüsumat memuriyetine nakledilmiştir.

Mehmet Neşet Efendi, 1275 yılında Karamürsel kazasında doğmuştur. Babası Bamşızade Feyzi Ağa’dır. Mart 1892’de mülazemet (stajyer memur olarak ücretsiz görev alma) suretiyle Karamürsel Bidayet Mahkemesi Kalemine girmiştir. 24 Ağustos 1897 tarihinde 225 kuruş maaşla aynı mahkemenin ikinci kitabetine tayin olunmuştur.

Mehmet Zihni Efendi, 1869 yılında Karamürsel’de dünyaya gelmiştir. Ketebeden Eyüp Efendi’nin oğludur. 1897 senesinde Yalova Telgrafhanesi’ne mülazemetle girmiştir. 7 Ağustos 1897 tarihinde 300 kuruş maaşla Yalova Dağ Hamamları Telgraf Merkezi muhabere memuriyetine tayin edilmiştir. 23 Temmuz 1906 tarihinde 300 kuruş maaşla Kale-i Sultaniye (Çanakkale) Telgraf ve Posta muhabere memuriyetine nakledilmiştir.

Mehmet Rasim Efendi, 1873 yılında Karamürsel kasabasında doğmuştur. Jandarma Onbaşısı İbrahim Ağa’nın oğludur. 5 Ağustos 1889 tarihinde 180 kuruş maaşla Cedit köyü geçici aşar emaneti kolculuğuna tayin edilmiştir. 4 Şubat 1912’de 400 kuruş maaşla Karamürsel Kazası Tahrirat Kitabetine tayin edilmiştir. Ali Mürteza Efendi, Süleyman Ağa’nın oğlu olup, 1866 yılında Karamürsel’de doğmuştur. 1881 senesinde Karamürsel Rüsumat İdaresine mülazemetle girmiştir. 21 Aralık 1894 tarihinde 360 kuruş maaşla Karamürsel Kazası Sandık Emaneti’ne tayin edilmiştir.

Mehmet Kadri Bey, 1880 yılı Karamürsel doğumlu olup, Dimetoka Naibi Kadızade Süleyman Necati Efendi’nin oğludur. 25 Temmuz 1903 tarihinde 300 kuruş maaşla Ziraat Bankası Merkez İdaresi Muhasebe Kalemi mukayyit (kayıt memurluğu) refakatine tayin edilmiştir. 14 Mayıs 1909 tarihinde 3.000 kuruş maaşla Ziraat Bankası Müfettişliğine nakledilmiştir.

Ahmet Nedim Efendi, 1877 yılında Karamürsel’de dünyaya gelmiştir. Karamürselli Ahmet Efendi’nin oğludur. 13 Aralık 1897 tarihinde Karamürsel Kazası Düyun-ı Umumiye İdaresi’ne mülazemetle girdikten sonra, 6 Temmuz 1898 tarihinde 150 kuruş maaşla Karamürsel Belediyesi Kitabetine tayin edilmiştir. 29 Mayıs 1904’te 360 kuruş maaşla Karamürsel Kazası Mal Sandık Emaneti’ne nakledilmiştir.

Hafız Mehmet Sadık Efendi, 1866 yılında Karamürsel kasabasında doğmuştur. İstanbullu Mehmet Aşir Efendi’nin oğludur. 1893 yılında 180 kuruş maaşla Karamürsel kazası İnebeyli ve Cedit köylerinin aşar mültezimi maiyeti kitabetinde bulunmuştur. 13 Ocak 1895 tarihinde ise 200 kuruş maaşla İzmit Merkez Kaza Mal Müdürü refakatine tayin edilmiştir.

Artin Efendi, Ermeni milletinden olup 1882 yılında Karamürsel’de doğmuştur. Aşar mültezimlerinden Mikail Ağa’nın oğludur. Mülkiye Tıp Okulu’ndan mezun olmuştur. Fransızca bilmektedir. 24 Eylül 1906 tarihinde 600 kuruş maaşla Hüdavendigar Vilayeti Edincik Nahiyesi Belediye Tababetine (doktorluğuna) tayin edilmiştir.

Mehmet Emin Efendi, 20 Temmuz 1892 tarihinde Karamürsel kazasında doğmuştur. Yenişehir Kazası Bidayet Mahkemesi Mukavelat Muharriri Mehmet Sabit Bey’in oğludur. 14 Haziran 1907 tarihinde Yenişehir Kazası Bidayet Mahkemesi kalemine müzalemetle girmiş, 18 Nisan 1908’de 312 kuruş maaşla Yenişehir kazası tahrirat kitabeti refakatine tayin edilmiştir.

Mehmet Kemal Efendi, 1888 yılında Karamürsel’de doğmuştur. Karamürsel’in ileri gelenlerinden Bosnalı Ömer Ağa’nın oğludur. 16 Temmuz 1908’de 200 kuruş maaşla Yanya Vilayeti’nde Kayalar Telgraf ve Posta Merkezi muhabere memuriyetine tayin edilmiştir.

Mehmet Celal Efendi, 1875 yılı Karamürsel doğumlu olup, Recep Ağa’nın oğludur. 14 Ağustos 1906 tarihinde 300 kuruş aidatla Karamürsel Kazası İkinci Daire Piyade Tahsildarlığına tayin edilmiştir.

Yuvan Efendi, Ermeni milletinden olup, 1874 yılında Karamürsel’de doğmuştur. Babası Hacı Arslan Ağa’dır. 14 Eylül 1902’de 400 kuruş aidatla Karamürsel Kazası 6. Daire Süvari Tahsildarlığına tayin edilmiştir.

Hocazade Mehmet Eşref Efendi, Hafız Mehmet Eşref Efendi’nin oğludur. 12 Temmuz 1877 tarihinde Karamürsel’de doğmuştur. 18 Haziran 1895 tarihinde 80 kuruş maaşla Karamürsel Kazası Tahrirat Kitabeti refakatine tayin olunmuştur. 16 Eylül 1908’de 400 kuruş maaşla Geyve Kazası Tapu Kitabetine becayiş olmuştur.

Hafız Yusuf Efendi, 1889 yılında Karamürsel’de doğmuştur. Rençber Hasan Ağa’nın oğludur. 9 Kasım 1902 tarihinde 120 kuruş maaşla Enderun-ı Hümayun hademeliğine tayin edilmiştir.

İsmail Hakkı Efendi, 1859 yılı Karamürsel doğumlu olup, Hacı Ömer Ağa’nın oğludur. 13 Mart 1875 tarihinde 120 kuruş maaşla Karamürsel Kazası Tahrirat Kitabeti muavinliğine tayin olunmuştur. 3 Şubat 1890 tarihinde 400 kuruş maaşla Karamürsel Bank Sandığı Muhasebe Kitabetine nakledilmiştir.

Mehmet Emin Efendi, 7 Ekim 1869 tarihinde Karamürsel’de doğmuştur. Kandıra Kazası Bidayet Mahkemesi Ser-kâtibi Hafız Kamil Efendi’nin oğludur. 11 Eylül 1894 tarihinde Karamürsel Rüsumat İdaresi merkez memuriyetine mülazemetle girmiştir. 13 Eylül 1894 tarihinde 150 kuruş maaşla İzmit Rüsumat Müdüriyeti’ne bağlı Sekban İskelesi’ne tayin edilmiştir. 17 Mayıs 1895 tarihinde 175 kuruş maaşla Darıca Rüsumat Kitabetine nakledilmiştir. 18 Ocak 1906 tarihinde 300 kuruş maaşla Bartın Rüsumat Memuriyetine mülhak Boğazağzı Rüsumat memuriyetine tayin edilmiştir.

Ali Rıza Efendi, Karamürsel’de 1881 yılında doğmuştur. Babası Binbaşı Hasan Bey’dir. Rumca, İngilizce, Bulgarca ve Ulahça’ya aşinalığı vardır. 14 Ağustos 1907 tarihinde 400 kuruş maaşla Selanik Reji Nezareti muhafız kontrol memuriyetine tayin kılınmıştır. 26 Kasım 1911’de 1200 kuruş maaşla Basra Rüsumat Müdüriyeti muhafız müdüriyetine tayin kılınmıştır.

Hüseyin Fevzi Efendi, 1866 yılında İzmit Sancağı Karamürsel kazasında dünyaya gelmiştir. Mehmet Ağa’nın oğludur. 13 Mart 1883 tarihinde %10 kuruş aidatla İzmit Karamürsel Kazası orman ondalık memuriyetine tayin edilmiştir. 5 Mart 1903’de 250 kuruş maaşla Karamürsel kazası nüfus memuriyetine tayin edilmiştir.

Sicill-i Ahval kayıtlarında Karamürsel doğumlu 23 memur tespit edilmiştir. Bu memurların büyük çoğunluğu, 100-500 kuruş arası maaş ile küçük memurluklarda görev almışlardır. Ancak 2 memurun maaşı 1.000 kuruş üzerindedir. Karamürselli memurlardan Mehmet Veysi Efendi, 2.000 kuruş maaşla İstanbul Polis Müfettişliği; Mehmet Kadri Bey ise 3.000 kuruş maaşla Ziraat Bankası Müfettişliği vazifelerini yerine getirmişlerdir. Karamürselli memurların 2’si Ermeni milletinden olup kalan 21’i ise Müslüman’dır. Karamürselli memurlar genellikle doğdukları kaza başta olmak üzere İzmit Sancağı dâhilinde görev almışlardır. Ayrıca bu memurlar İstanbul, Kale-i Sultaniye, Edincik (Balıkesir), Bartın, Basra ve Kayalar (Yanya) gibi Osmanlı topraklarının değişik yerlerinde de görevlerini yerine getirmişlerdir.

KAYNAKÇA

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); DH.SAİDd (Sicill-i Ahval İdaresi/defterler), 17/ 33; 20/ 213; 24/ 45; 24 / 444; 24/ 480; 82/ 179; 103/ 335; 108/

133; 108/ 255; 117/ 77; 136/ 15; 143/ 81; 109/ 485; 148/ 9; 159/

61; 159/ 363; 161/ 469; 161/ 477; 173/ 129; 186/ 150; 191/ 175; 89/

121; 195/ 1; 197/ 87; 137/ 1; Atilla Çetin, “Sicill-i Ahval Defterleri ve Dosyaları Hakkında Bir Araştırma”, Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, sayı: 29, Ankara 2005, s. 89; Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, 3. Baskı, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 2010, s. 237; Gülden Sarıyıldız, Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nun Kuruluşu ve İşlevi (1879-1909), Der Yayınları, İstanbul 2004, s.7-8, 88-89, 95-98.

Mustafa SARI