Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre

Osmanlı Devleti’nde II. Abdülhamit dönemi ile birlikte memurların düzenli olarak sicilleri tutulmaya başlanmıştır. Özellikle 1879 yılında Sicill-i Ahval Komisyonu’nun kurulması bu yolda önemli bir aşama olmuştur. Bu komisyon vasıtasıyla Dâhiliye, Mülkiye, Adliye, Maliye, Evkaf vb. gibi dairelerdeki memurların biyografileri kaydedilmeye başlanmıştır. Bu maddede Sicill-i Ahval kayıtlarında yer alan ve Kandıra kazası dâhilinde doğan memurlara yer verilmiştir. Kandıralı bu memurların isimleri, doğum yer ve tarihleri, varsa şöhretleri, baba adları ve meslekleri yer almaktadır. Maddenin sınırlıkları nedeniyle memurların sadece ilk ve memuriyetlerinin atanma tarihleri ve maaşları belirtilmiştir. Ayrıca Sicill-i Ahval Defterleri’nde rastlanabilen Hicrî ve Rumî tarihlerin birbirlerine uymadığı durumlarda Rumî takvim tercih edilmiştir. Sicill-i Ahval Defterleri’ne göre Kandıralı memurlar şu şekildedir:

Mustafa Efendi, 1851 yılında Kandıra’da doğmuştur. Mekteb-i İbtidai (İlkokul) hocalarından Yakup Efendi’nin oğludur. 1865 yılında Tophane-i Amire Muhasebe Kalemine mülazemetle (stajyer memur olarak ücretsiz görev alma) girmiş, 13 Mart 1867 tarihinde kendisine maaş bağlanmıştır. 13 Kasım 1875 tarihinde 3. sınıfa terfi etmiş ve maaşı 800 kuruşa çıkarılmıştır.

Hakkı Efendi, 1861 yılı İzmit doğumlu olup Sinoplu Hacı Osman Ağa’nın oğludur. 22 Nisan 1881 tarihinde mülazemetle İzmit Bidayet Mahkemesi Hukuk Dairesi Kalemine girmiştir. 24 Eylül 1881 tarihinde 300 kuruş maaşla İzmit İstinaf Mahkemesi Ceza Zabıt Kitabetine tayin edilmiştir. 28 Mayıs 1911 tarihinde

3.000 kuruş maaşla Suriye Vilayeti Tahrirat (resmi dairelerdeki yazı işleri ) Müdüriyeti’ne tayin edilmiştir. Hüseyin Hüsnü Efendi, 1856 yılı Kandıra doğumlu olup Paşa Beyzade Kandıralı Mehmed Bey’in oğludur. Arapça ve Farsça okumuştur. 27 Mart 1873 tarihinde Kandıra Kazası Tahrirat Kalemine mülazemetle girmiştir. 13 Mart 1874 tarihinde 130 kuruş maaşla Kandıra Kazası Mal Müdüriyeti refakatine tayin edilmiştir. 13 Ağustos 1894 tarihinde 300 kuruş maaşla Kandıra Kazası Vergi Kitabeti refakatine nakledilmiştir.

Hüseyin Hüsnü Efendi, 1870 yılında Kandıra’da doğmuştur. Nahiye Naiplerinden Aşiroğlu lakaplı Yusuf Efendi’nin oğludur. 25 Kasım 1885 tarihinde 30 kuruş maaşla İzmit Sancağı Tahrirat Kalemi mübeyyizliğine (müsveddeleri temize çekme işi) tayin edilmiştir. 7 Ocak 1909’da 450 kuruş maaşla İzmit Sancağı Defter-i Hakani Kalemi Başkitabetine nakledilmiştir. Hasan Behçet Efendi, 1858 yılında Kandıra kasabasında doğmuştur. Kethüdaoğlu Mehmet Ağa’nın oğludur. 22 Eylül 1873 tarihinde Kandıra Kazası Tahrirat Kalemine mülazemetle girmiştir. 24 Ağustos 1876 tarihinde 200 kuruş maaşla Kandıra Kazası Rüsumat İdaresi Kitabetine tayin edilmiştir. 2 Ağustos 1894 tarihinde 500 yüz kuruş maaşla Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kitabetine nakledilmiştir.

Mehmet Bahaeddin Efendi, 1875 yılı Kandıra doğumlu olup bakkal esnafından Mustafa Ağa’nın oğludur. 17 Kasım 1889 tarihinde mülazemetle Kandıra Kazası Bidayet Mahkemesi Kalemine girmiştir. 1 Mart 1893 tarihinde 175 kuruş aidatla Kandıra Kazası Turuk ve Meabir-i Ameliye (bayındırlık işleri) birimine tayin edilmiştir. 13 Şubat 1894 tarihinde 300 kuruş maaşla Eskişehir Kazası Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kitabeti refakatine nakledilmiştir.

Mehmet Hilmi Efendi, 1869 yılında Kandıra kasabasında doğmuştur. Osman Efendi’nin oğludur. 13 Mart 1888 tarihinde Kandıra Kazası Tahrirat Kalemine mülazemetle girmiştir. 30 Ağustos 1892 tarihinde hasılattan 400 kuruşu geçmemek üzere %10 aidatla Kandıra kazası Kesecek İskelesi Orman Ondalık Memurluğuna tayin edilmiştir. 27 Eylül 1902 tarihinde aynı maaşla Kandıra süvari tahsildarlığına nakledilmiştir.

Mehmet Cemil Bey, 1880 yılında Kandıra kasabasında doğmuştur. Nallıhan kazası Kaymakamı İbrahim Nazmi Efendi’nin oğludur. Fransızca, Arapça, Farsça bilmektedir. Ermeniceye aşinalığı vardır. 24 Eylül 1903 tarihinde 500 kuruş maaşla Ankara Vilayeti Maiyet Memuriyetine tayin edilmiştir. 26 Eylül 1910 tarihinde 1.500 kuruş maaşla İstarova Kazası (Arnavutluk’ta bir kaza) Kaymakamlığına tayin edilmiştir. Hüseyin Hüsnü Bey, 1855 yılı Kandıra doğumlu olup Mustafa Bey’in oğludur. Arapça ve Farsça bilmektedir. 31 Aralık 1872 tarihinde 300 kuruş maaşla İstanbul Zabtiye Alayı’nın birinci taburu 3. sınıf teftiş memuriyetine tayin edilmiştir. 17 Mayıs 1909 tarihinde 5.000 kuruş maaşla Kütahya Sancağı mutasarrıflığına tayin edilmiştir. 17 Eylül 1909 tarihinden itibaren 2.500 kuruş mazuliyet maaşı tahsis edilmiştir. Hasan Basri Efendi, 1867 yılı Kandıra doğumlu olup berber esnafından Hacı Ali Ağa’nın oğludur. 13 Ağustos 1880 tarihinde Kandıra Kazası Tahrirat Kalemine girmiştir. 3 Haziran 1897’de 250 kuruş maaşla Kandıra kazası Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kitabeti refakatine tayin edilmiştir.

Mehmet Behçet Efendi, 1873 Kandıra doğumludur. Çerkez muhacirlerinden Abdullah Efendi’nin oğludur. 4 Kasım 1899 tarihinde 150 kuruş maaşla Üsküdar Reji piyade kolculuğu vazifesiyle memuriyete girmiştir. 11 Haziran 1900 tarihinde ise 350 kuruş maaşla İzmit Sancağı merkez kazası Tadilat-ı Umumiyesi İkinci Seyyar Fırkası mukayyitliğine tayin edilmiştir. Ahmet Tevfik Efendi, 26 Ocak 1860 tarihinde Kandıra kazasında doğmuştur. Mevcutoğlu İsmail Hakkı Ağa’nın oğludur. 27 Kasım 1894’de Adapazarı Tapu Kalemine mülazemetle girmiş, 14 Haziran 1900 tarihinde aidatla Adapazarı Tapu Kalemine tayin edilmiştir.

Mehmet Nafiz Efendi, 1888 yılında Kandıra doğumlu olup Orman Ondalık Memurlarından Esat Bey’in oğludur. 4 sene müddetle Kandıra Bidayet Mahkemesi kaleminde mülazemetle çalıştıktan sonra 14 Nisan 1904 tarihinde Kandıra Bidayet Mahkemesi Rüsum-ı Cezaiye tahsil memurluğuna tayin edilmiştir. 14 Mayıs 1910 tarihinde 350 kuruş maaşla İzmit Ziraat Bankası Sandığı memur refakatine tayin edilmiştir.

Mustafa Atıf Efendi, 1882 yılında Kandıra’da doğmuş olup babası bir memur olan Hasan Behçet Efendi’dir. 10 Temmuz 1906’da 300 kuruş aidatla Adapazarı Kazası 9. Daire Piyade Tahsildarlığına tayin edilmiştir.

Mahmut Nedim Efendi, 1874 yı1ında Kandıra doğmuş olup ziraatla uğraşan Salih Ağa’nın oğludur. 14 Eylül 1902 tarihinde 300 kuruş maaşla Vadiü’l-Acem kazasının merkezi olan Katna İlkokulu öğretmenliğine atanmıştır. 11 Şubat 1907’de 500 kuruş maaşla Aclon Bank Sandığı Muhasebe Kitabetine tayin edilmiştir.

Mehmet Kemal Efendi, 1885 yılı İzmit Sancağı Kandıra kasabasında doğmuştur. Molla Kuluzade Faik Efendi’nin oğludur. 14 Ocak 1906 tarihinde 125 kuruş maaşa Kandıra Kazası Nüfus Kitabetine tayin edilmiştir.

Mahmut Nedim Bey, 1882 yılı Kandıra doğumlu olup Fatsa Kaymakamı İbrahim Nazmi Bey’in oğludur. Arapça ve Fransızca bilmektedir. Mülkiyeyi bitirmiştir. 9 Eylül 1905 tarihinde 500 kuruş maaşla Ankara vilayeti maiyet memurluğuna tayin edilmiştir. Mahmut Nedim Bey, çeşitli yerlerde kaymakamlık yaptıktan sonra 28 Kasım 1908 tarihinde 1.125 kuruş maaşla Gebze Kazası Kaymakamlığı’na atanmıştır. 3 Mayıs 1913 tarihinde 2.125 kuruş maaşla Kayseri Mutasarrıflığı Vekâleti görevine getirilmiş ve bir süre sonra maaşı 2.500 kuruşa çıkarılmıştır.

Mehmet Zühdü Efendi, Hatip Mehmet Efendi’nin oğlu olup 1873 yılında Kandıra’da doğmuştur. Bir müddet Kandıra Kazası Tahrirat Kalemine mülazemetle devam etmiş, kendisine 30 Haziran 1888 tarihinde 80 kuruş maaş bağlanmıştır. Memuriyeti, 23 Kasım 1909 tarihinde 500 kuruş maaşla İzmit Sancağı Muhasebe Kitabetine çevrilmiştir.

Ahmet Remzi Efendi, 1888 yılı Kandıra doğumlu olup İmamoğlu lakabıyla bilinmektedir. Babası, Halit Efendi’dir. 20 Mayıs 1911 tarihinde 750 kuruş maaş ile Ayvacık Kazası Evkaf Memurluğuna tayin kılınmıştır. 14 Eylül 1913 tarihinde 1.000 kuruş maaşla Konya Vilayeti İstinaf Mahkemesi aza mülazımlığına atanmıştır.

Fehmi Efendi, Kandıra Kazası Ziraat Bankası Tahsildarı Ali Rıza Efendi’nin oğlu olup 1891 yılında Kandıra doğumludur. 20 Ekim 1910 tarihinde 200 kuruş maaşla Akçaova Nahiyesi Tahrirat Kitabetine tayin olunmuştur. Daha sonra memuriyeti 250 kuruş maaşla Kandıra Kazası Nüfus Kitabetine nakledilmiştir.

Hayri Efendi, 1881 yılı Kandıra doğumlu olup Nazif Efendi’nin oğludur. 1900-1902 yılları arasında 150 kuruş ücretle Kandıra Kazası Ağnam Kol Muharrirliklerinde istihdam edildikten sonra 14 Ekim 1902 tarihinde 125 kuruş maaşla Kandıra Kazası Nüfus Kitabetine tayin edilmiştir. 16 Ocak 1913 tarihinde 400 kuruş maaşla Kandıra Kazası Nüfus Memurluğu görevine getirilmiştir.

Mehmet Cemal Efendi, Humus Sancağı Naibi Hafız Hüseyin Efendi’nin oğlu olup 1880 yılında Kandıra kasabasında dünyaya gelmiştir. 14 Temmuz 1913 tarihinde 1.000 kuruş maaşla İmadiye Kazası (Irak’ta bir kaza) Bidayet Mahkemesi müdde-i umumi (savcı) muavinliğine tayin edilmiştir. 1 Ekim 1913 tarihinde ise aynı maaşla Eleşkirt Kazası Bidayet Mahkemesi müdde-i umumi muavinliğine nakledilmiştir.

Sicill-i Ahval Defterlerinde Kandıra doğumlu 22 memur tespit edilmiştir. Bu memurların büyük çoğunluğu, 100-500 arası maaş ile küçük memuriyetlerde özellikle kâtip olarak çalışmaktaydılar. Bunun dışında 5 memurun maaşları 1.000 kuruş ve üzerindedir. Kandıralı memurlar arasındaki en yüksek maaşı, 5.000 kuruş maaşla Kütahya Sancağı Mutasarrıflığına atanan Hüseyin Hüsnü Bey almıştır. Hüseyin Hüsnü Bey’in dışında Mahmut Nedim Bey mutasarrıflık vekâleti, Mehmet Cemil Bey ise kaymakamlık vazifelerinde bulunmuşlardır. Kandıralı diğer üst düzey memur

3.000 kuruş maaşla Suriye Vilayeti Tahrirat Müdüriyeti vazifesini yürüten Hakkı Efendi olmuştur. Kandıralı memurlar açısından dikkati çeken diğer bir husus ise bu memurların tamamının Müslüman olmasıdır. Kandıralı memurların büyük bir kısmı Kandıra başta olmak üzere İzmit Sancağı dâhilinde vazife alırlarken, bir kısmı da Osmanlı ülkesinin İstarova, Kayseri, Konya, İmadiye, Eleşkirt, Suriye ve İstanbul gibi yerleşim yerlerinde vazifeler almışlardır.

KAYNAKÇA

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); DH.SAİDd (Sicill-i Ahval İdaresi/ defterler), 79/ 39; 79/ 193; 87/ 485; 88/ 429; 94/ 417; 97/ 375; 106/

379; 113/ 479; 123/ 7; 128/ 145; 133/ 307; 160/ 423; 161/ 413; 161/

451; 162/ 259; 165/ 453; 166/ 55; 175/ 73; 192/ 129; 192/ 227; 192/

230; 193/ 371; Atilla Çetin, “Sicill-i Ahval Defterleri ve Dosyaları Hakkında Bir Araştırma”, Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, sayı: 29, Ankara 2005, s. 89.

Mustafa SARI