Kocaeli Körfezi Geçiş Köprüsü

Osmangazi Köprüsü, daha çok İstanbul-İzmir Otoyolu olarak anılan Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu projesinin I. fazında yer alan, İzmit Körfezi’nin üzerinde bulunan ve projenin en büyük kısmını oluşturan köprünün adıdır. Köprü 1990’lı yılların başından beri kamuoyunun gündemindeydi. Ancak köprü, o zaman ve daha sonraki süreçte İzmit Körfez Köprüsü ismiyle anılmıştı.

İzmit Körfez Köprüsü, Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur Kumbaracıbaşı tarafından Ağustos 1993 tarihinde Bolu Dağı Tüneli, Çanakkale Köprüsü, Orhangazi-Bursa-İzmir Otoyolu gibi yapılması planlanan projeler arasında sayılmıştı. Kumbaracıbaşı, 50 km uzunluğundaki İzmit Körfezi ve bağlantı yollarının yapılmasına ilişkin ihale çalışmalarının ise son aşamaya geldiğini belirtmiştir. Türk hükümeti de birkaç gün sonra İzmit Körfezi üzerine kurulacak 3 kilometrelik köprünün yap-işlet-devret (YİD) modeliyle ihaleye çıkartılacağını ifade etmişti. Maliyetinin 4,4 trilyon lira olması beklenen Körfez Köprüsü’nün bir yıl içinde temellerinin atılması planlanmaktaydı.

Hükümetin bu şekilde açıklama yapmasına rağmen, İzmit Körfez Köprüsü’nün ihalesine ancak 10 ay sonra çıkılabilmişti. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 12 Haziran 1994 tarihinde yapılan ilan şu şekildeydi: İstanbul-İzmir Otoyolu ağının bir kesimi olan Anadolu Otoyolu-Dilovası ayrımı Orhangazi (İzmit Körfez Köprüsü dâhil) Otoyolunun yapımı bakımı ve işletilmesi YİD modeliyle ihale edilecektir. Bu proje Anadolu Otoyolundan Dilovası civarında bir kavşak ile ayrılarak İzmit Körfezini Karaburun-Dilburnu arasında yaklaşık 3 km uzunluğunda bir köprü ile geçen ve Orhangazi’ye kadar uzanan yaklaşık 50 km uzunluğunda bir otoyoldan ibarettir. Bu ihaleye katılacak şirketler önseçimle belirlenecek ve 18 Temmuz 1994 tarihine kadar Karayolları Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunacaklardı. Ancak 19 Temmuz tarihinde yeteri kadar başvuru olmadığı için başvuru süresi 17 Ağustos 1994 tarihine ertelenmiştir. Bu süreçte ön seçimle davet edilen yerli ve yabancı ortaklardan oluşan 10 firma grubu için uluslararası ihaleye çıkartılmış ve firmalardan 14 Aralık 1995’e kadar teklif mektuplarını vermeleri istenmiştir. Ancak bu kez Anayasa Mahkemesi’nin yabancı ortaklı olarak YİD modeline kısmi iptal kararı vermesi, ihaleye davet edilen yabancı firmaların teklif vermemelerine neden olmuştu. Bu nedenle proje bir süre daha rafa kaldırılmıştı.

1996 Eylül ayında Refah-Yol Hükümeti tarafından İzmit Körfezi Köprüsü tekrar gündeme getirilmiştir. 4 Aralık 1996 tarihinde köprünün yapımı için yapılan ihalede Bouygues-Vinsan, TEKFEN-İmpregilo ile ENKA-Japon konsorsiyumları ön palana çıkmıştı. Ancak Refah-Yol Hükümeti’nin düşmesi üzerine proje yine gerçekleşememişti.

Mesut Yılmaz hükümeti döneminde İzmit Körfez Köprüsü Projesi için 1997 Ekim ayında yeniden ihaleye çıkılmıştı. Bu kez proje için en uygun teklifi 1.8 milyar dolar (320 triyon TL) olarak Anglo-Japon-Türk konsorsiyumu vermişti. Köprünün yapım sözleşmesi Ankara’da bir törenle imzalanmıştı. Törene Başbakan Mesut Yılmaz, Bayındırlık ve İskan Bakanı Yaşar Topçu ile yapımcı konsorsiyum yetkilileri katılmıştır. Ancak bu hükümetin de düşmesi üzerine bu girişim de neticesiz kalmıştı. Bülent Ecevit hükümeti tarafından 2001 başlarında İzmit Körfez Köprüsü’nün yeniden ihaleye çıkarıldığı görülmektedir. Fakat bu kez de ihaleye teklif veren iki konsorsiyumun yabancı ortağının Fransız şirketi olması nedeniyle Bayındırlık ve İskân Bakanı Koray Aydın, ihalenin iptal edildiğini duyurmuştu.

Kasım 2002’de iktidara gelen Ak Parti hükümetleri tarafından İzmit Körfezi Köprüsü’nün de dâhil olduğu Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi tekrar gündeme getirilmişti. Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi ve Bağlantı Yolları Dâhil) Otoyolu Projesi’nin (İstanbul İzmir Otoyolu) ihale ilanı 7 Nisan 2008 tarihinde verilmiş ihale ise 9 Nisan 2009 tarihinde yapılmıştı. YİD modeline göre yapılan ihalede Karayolları Genel Müdürlüğü’ne en uygun teklif, Nurol, Özaltın, Makyol, Astaldi ve Göçay firmalarının oluşturduğu NÖMAYG Grubu tarafından verilmişti. Bu grup proje için 22 yıl 4 aylık yapım ve işletme teklifi vermişti. Bu sürenin 7 yılı yapım, kalan 15 yıl 4 ayı ise işletme süresi olarak planlanmıştı. Daha sonra bu Grup projeyi gerçekleştirmek için Otoyol Yatırım ve İşletme A.Ş. (OTOYOL AŞ) adında bir şirket kurmuştur. Ana işveren OTOYOL AŞ. Gebze-Orhangazi-İzmir otoyolunun çeşitli kısımlarını konsorsiyumu oluşturan şirketler arasında paylaştırırken köprünün yapımını da Japon IHC-ITOCHU konsorsiyumuna vermiştir.

İstanbul-İzmir Otoyolunu gerçekleştirmek üzere Karayolları Genel Müdürlüğü ile görevli şirket olan OTOYOL AŞ. arasında 27 Eylül 2010 tarihinde Uygulama Sözleşmesi imzalanmıştır. Osmangazi Köprüsü de dâhil olmak üzere Gebze (Muallimköy)-Altınova kavşakları arası 30 Haziran 2016 tarihinde tamamlanmıştır. İzmit Körfezi’nin Dilovası Dil Burnu ile Altınova’nın Hersek Burnu arasında inşa edilen Osmangazi Köprüsü, 30 Haziran 2016 tarihinde düzenlenen açılış töreninin ardından 1 Temmuz 2016 tarihinde trafiğe açılmıştır. Köprünün maliyeti Kalkınma Bakanlığı tarafından yayımlanan raporlarda 8 milyar dolar olarak ifade edilmiştir.

Osmangazi Köprüsü’nün de dahi olduğu Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu projesi YİD yöntemiyle yapılarak özel sektör tarafından işletilen ilk otoyol olma özelliğini taşımaktadır. YİD modeli ile yapılan diğer ile yapılan diğer projelerde olduğu gibi bu projede de devlet tarafından üstlenici firmaya hazine garantisi verilmiştir. Osmangazi Köprüsü’nün de içinde bulunduğu Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu 1. Fazı için verilen günlük araç geçiş garantisi 40.000 araç, yıllık ise 14.600.000 araçtır. Köprünün ücreti her yıl Ocak ayının başında ABD Tüm Kentsel Tüketici Fiyatları Endeksine göre güncellenmektedir. 1 Ağustos 2021 itibariyle köprüden geçiş ücreti 1. sınıf araçlar için 147,50 TL’dir.

Osmangazi Köprüsü, 2.907 metre uzunluğa, 252 metre kule yüksekliğine, 36 metre tabliye genişliğine ve 1.550 metre ana açıklık uzunluğuna sahiptir. Kuleler arasındaki bu ana açıklık uzunluğu ile Osmangazi Köprüsü dünyanın en büyük 4. asma köprüsü olmuştur. Köprünün trafiğe açılması ile birlikte mevcut otoyoluna göre İstanbul-Bursa arası yaklaşık 100 km kısalmış, 1,5 saatlik araç sürüşü ile geçilen mesafe 6 dakikaya düşmüştür. İstanbul-İzmir Otoyolu ile birlikte Osmangazi Köprüsü’nün Türkiye nüfusunun üçte birinin yaşadığı İstanbul, Kocaeli, Yalova, Bursa, Balıkesir, Manisa ve İzmir gibi güzergâhta bulunan iller ile çevre iller arasındaki sanayi, ticari ve turistik amaçlı karayolu seyahatlerini daha konforlu ve güvenli bir hale getirdiği söylenebilir.

KAYNAKÇA

Ali Eren Aslan, 2000 Sonrası Sermaye Birikim Sürecinde İnşaat Sektörünün Sosyo-Ekonomik incelemesi: Osmangazi Köprüsü Örneği, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı İktisat Bilim Dalı, Bolu 2020, s. 73-76.https://isletme. otoyolas.com.tr/, https://isletme.otoyolas.com.tr/?page_id=4037, https://www.nurol.com.tr/otoyol-yatirim-ve-isletme-as; https://www. nurolinsaat.com.tr/portfolio/gebze-orhangazi-izmir-otoyolu-projesi https://www.nurolinsaat.com.tr/portfolio/osmangazi-koprusu-projesi, https://www.yukselproje.com.tr/wp-content/uploads/2016/11/ KOPRULER-1.pdf., Karayolları Genel Müdürlüğü 2020 Faaliyet Raporu, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, s. 105-106., Mehmet Sena Kaşka, Yap İşlet Devret Modeli ile Yapılan Köprü ve Tüneller, İstanbul Gelişim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, İstanbul 2019, s. 13-16, Milliyet, 9 Aralık 1996, s. 3; Milliyet, 12 Haziran 1994, s. 1; Milliyet, 15 Ağustos 1993, s. 14; Milliyet, 16 Ağustos 1995, s. 7; Milliyet, 17 Ekim 1997, s. 25; Milliyet, 19 Eylül 1996, s. 4. Milliyet, 19 Temmuz 1994, s. 12; Milliyet, 2 Şubat 2001, s. 14; Milliyet, 6 Eylül 1991, s. 4. Milliyet, 9 Ağustos 1993, s. 14.

Mustafa SARI