Akademisyen, Şair

Romancı, şair ve gazeteci Oruç Aruoba, Muazzez Kaptanoğlu ile İsmail Fahir Aruoba’nın oğlu olarak 14 Temmuz 1948 tarihinde Karamürsel’de dünyaya geldi. Tam adı Ahmet Oruç’tur. Ailesinin Ankara’ya taşınması üzerine eğitimine Ankara’da devam etti. Ankara TED Koleji’ni bitirdikten sonra lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde tamamladı. “David Hume’un İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma” konulu tez çalışmasıyla yüksek lisans derecesi kazanan Aruoba, bu bölümde öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. Bu sırada aynı üniversitenin felsefe bölümünde de Hume, Kant ve Wittgenstein üzerine yazdığı tezi ile doktora eğitimini tamamladıktan sonra 1976 yılında bir yıl süre ile Almanya’daki Tübingen Üniversitesi’nde felsefe semineri üyeliği yapmış, Bruno Baron von Freytag-Löringhoff ve Ernest Bloch gibi önemli isimlerden de dersler almıştır. Almanya’da bulunduğu sırada Tübingen Üniversitesi’nin yanında Goethe Enstitüsü’nde de çalışan Aruoba, Heidegger’i de ziyaret etmek istemiş ancak Heidegger tam bu sırada vefat edince söz konusu buluşma gerçekleşememiştir. Almanya’dan sonra 1981 yılında Yeni Zelanda’daya gitmiş, konuk öğretim üyesi olarak bulunduğu Victoria Üniversitesi’nde akademik çalışmalarını sürdürmüştür. Aruoba, akademik çalışmalarını 1983 yılına dek sürdürmüş siyasi gelişmelerin de etkisiyle Yüksek Öğretim Kurulu’nu protesto ederek üniversiteden ayrılmıştır. Aruoba kariyerini çevirmen ve yazar olarak devam ettiren. Aruoba’nın çalışmaları saygın edebiyat dergilerinde yer almıştır. Bir dönem Açık Radyo’da Filozof Dedikoduları isimli programı da hazırlayıp sunan Aruoba, Wittengstein’ın eserlerini Türkçe’ye ilk çeviren kişi olarak da bilinmektedir. Felsefe, edebiyat, sinema ve kültür alanındaki yazılarını Yazı, Oluşum, MEB, Arayış, Mor Köpük, Yeni Gündem, Gösteri, Defter, Varlık dergileri ile Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde yayımladı. Bu süreçte kaleme aldığı metaforlara ve aforizmalara dayalı felsefi içerikli metinlerle dikkat çeken Oruç Aruoba, “Türkiye’nin Nietzcshe’si” olarak tanınmış ve 2012’de Kristal Lale Ödülüne de layık bulunmuştur. Felsefe kitaplarında Türkiye’de pek rastlanmayan özgün bir felsefi dil kurdu. Aruoba’nın felsefe kitapları noktalama işaretlerinin etkin ve pek alışılmadık bir kullanımının yanı sıra ses yapısı ve ısrarlı yinelemeler yoluyla getirdiği değişikliklerle bir felsefe dilinin oluşturulabilmesinde Türkçenin olanaklarını açığa çıkaran ve artıran bir özellik de taşır. Bir yandan felsefe tarihinin en çetrefil sorunları ile boğuşurken, bir yandan da günlük yaşamın içinden üretilebilecek felsefi bir bakışın ve yorumun örneklerini verir. Hume, Nietzsche, Wittgenstein, Rilke, Celan ve Başo’dan çeviriler yaptı. Başo’dan derleyip çevirdiği haikulardan sonra, kendi yazdığı Ne Ki Hiç adlı şiir kitabı da haikulardan oluşmaktadır.

Yaşamının son yıllarını İzmir’de geçiren Aruoba 31 Mayıs 2020 de 72 yaşında hayata veda etti. Doğduğu kentte Karamürsel’de düzenlenen cenaze merasimi sonrası Yeni Mezarlık’a defnedildi.

Eserleri

Şiir: Sayıklamalar, İstanbul 1994, Kesik Esintiler, İstanbul 1994; Geç Gelen Ağıtlar, İstanbul 1994; Ol An, İstanbul 1994; Ne Ki Hiç, İstanbul 1997; Doğançay’ın Çınarları, İstanbul 2004; Meşe Fısıltıları, İstanbul 2007.

Felsefe Yayınları: David Hume’un Bilgi Görüşü’nde Kesinlik, 1974; Nesnenin Bağlantısallığı (Hume-Kant-Wittgenstein), 1979; A Short Note on the Selby-Bigge Hume, Edinburgh, 1976; The Hume Kant Read, Marburg, 1988; Felsefe: Tümceler, İstanbul 1990; de ki işte, İstanbul 1990; yürüme, İstanbul, 1992; hani, İstanbul 1993; uzak, İstanbul 1995; yakın, İstanbul 1997; ile, İstanbul 1999; Çengelköy Defteri, İstanbul 2001; Zilif, İstanbul, 2002; olmayalı, İstanbul 2003; Benlik, İstanbul 2007.

Çevirileri: Tractatus (L. Wittgenstein), İst.: BFS, 1985; Sancaktar (R. M. Rilke), İst.: BFS, 1985; Deccal (F. Nietzsche), İst.: Hil, 1986; Haiku (Başo), İst.: Varlık, 1998; Yan Değiniler (L. Wittgenstein), İst.: Altıkırkbeş, 1999; Fragmanlar (I. Kant), İst.: Altıkırkbeş, 2000

KAYNAKÇA

Aruoba, Oruç, Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: YKY, 124, 125; Merve Güven “Düşünceden Dile: Oruç Aruoba’da Metafor”, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2015, s. 43-50; Ayşe Nur Tekmen,”Japon Şiiri Haiku ve Türk Edebiyatına Yansıması”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi. 2010, s. 149-157.

İbrahim ŞİRİN