Gölcük’te Bir Köy/Mahalle

Kocaeli il merkezine 20 km uzaklıkta ve Gölcük ilçe merkezinin 11,4 km güneyinde yer alan ve deniz seviyesinden 405 metre yüksekliğe sahip Nüzhetiye köyünün eski adı Döşeme köyüdür. Bu köy Batum’dan gelen ’93 muhaciri Gürcüler tarafından kurulmuştur. ’93 Harbi olarak bilinen 1877/1878 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 3 Mart 1878 yılında imzalanan Ayastefenos Antlaşması ile Elviye-i Selase adı verilen Kars, Ardahan, Batum şehirleri savaş tazminatı olarak Ruslara bırakıldı (Kasap, 2010: 3). 8 Şubat 1879 tarihinde yapılan İstanbul Antlaşması’nın 7. maddesinde Rusya’ya bırakılan yerlerdeki halklara istedikleri takdirde, mallarını satıp gitme hakkı tanındı. Osmanlı-Rus Harbi sonunda Müslüman Gürcüler Anadolu’ya, özellikle Marmara Bölgesi’ne göç etmişlerdir. Göç 1921 tarihine kadar devam etmiştir.

Nüzhetiye köyü de Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Kafkasya’nın Batum ve Acara bölgelerinden özellikle Murgul’un Baga, Başköy, Kordet, Durça, Ozmal, Gurbin ve Dzansul köylerinden göç eden Gürcü ve Lazlar tarafından kurulmuştur.

Gürcülerin göç etmesindeki en büyük etken, Müslüman olmalarıdır. Ancak bütün Müslüman Gürcüler göç etmemiş ve bugün hala Gürcistan’da Müslüman Gürcüler yaşamaktadır (Kasap: 2010, s.19). Osmanlı-Rus savaşı sonrasında göç etmek zorunda kalan Gürcü muhacirler ilk olarak Marmara Bölgesinde bulunan İzmit’e oradan Saraylı’ya oradan da Nüzhetiye/Döşeme köyüne yerleşmişlerdir. Köy hakkında kapsamlı bir araştırma yapan Enise Gökçe (2018), Hidayet Kuş’un el yazması notlarından şu metni aktarmaktadır:

“1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi dolayısıyla, dedelerimiz 1293 (hicri takvime göre) yılında, Livane (Osmanlı döneminde Livane olarak geçen Artvin kent merkezinin adı) vilayeti Murgul köylerinden karma olarak İzmit’e göç etmişler. O zamanın padişahı onları Hopa İskelesi’nden vapurla İzmit Damlar (Saraylı) köyüne iskân ettirmiş. Orada bir müddet oturmuşlar, fakat havası sıtmalı olduğundan şimdiki ismi Nüzhetiye, eski ismi Döşeme olan köyü dağ içinde kurmuşlar, yeni bir köy meydana getirmişler. Dedelerimiz münevver ve cesur, aynı zamanda çok çalışkan insanlardı. Köyün henüz yolları ve altyapıları tamamlanmadan camii, okul bir de on odalı medrese yapmışlar. İki müderris derse girerdi. Civar köylerde burada tahsil görürdü. Yollarımızı atlarla taş, kum taşıyarak Arnavut kaldırımı yapmışlar. Köyün ilk adı olan Döşeme de buradan gelmektedir. Yolları döşemek için hep birlikte işe koyulan köylüler ilk isim olarak yolları kapladıkları döşeme taşlarından esinlenerek köye Döşeme ismini vermiştir.”

Cumhuriyet döneminde ise köy bugünkü Nüzhetiye ismini almıştır. Nüzhetiye isminin kökeni hakkında muhtelif rivayetler anlatılmaktadır. Bu rivayetlerden biri; savaş zamanında yıkılan caminin yeniden onarılması için gereken masrafları karşılayan Nusret ismindeki köy komutanına duyulan saygı ve vefa duygusu ile köyün isminin Nüzhetiye olarak değiştirilmiş olmasıdır.

Nüzhetiye’nin ilk camiini Sultan Abdülhamit Han’ın Başmabeyncisi Hacı Ali Paşa yaptırmış ve masrafları için gerekli giderleri karşılayacak bir vakıf kurmuştur.

Bugün Nüzhetiye köyünün gelir kaynağı çiftçilik ve hayvancılık olsa da önceleri köyde odun kömürü yapımı, tütüncülük, arıcılık, ipekböcekçiliği yapılmaktaydı.

Günümüzde ise gelişen şehirleşme ve sanayinin etkisi ile köy halkı çevre il ve ilçelerde çeşitli sektörlerde çalışarak geçimlerini sağlamaktadır.

Köyde yaşayan halk Hanefi mezhebine mensup sünni Müslümanlardan oluşmaktadır. Köyde iki adet cami ve yaklaşık 370 yapı bulunmaktadır. Bu yapılardan 36 adedi geleneksel ahşap karkas sistemle inşa edilmiş olup 33 tanesi köy merkezinde, 3 tanesi de Sakarbıçkı’da bulunaktadır. Diğer yapılar betonarmedir. Yüz ölçümü 8,92 km2 olan Nüzhetiye köyü, birbirinden yaklaşık 1,5 km uzaklıkta bulunan köy merkezi ve Sakarbıçkı Mahallesi olarak ikiye ayrılmaktadır. Köy nizamında her evin önü bahçe olarak planlanmıştır ve bahçelerde çeşitli meyve ağaçları vardır. Deniz seviyesinden 435 metre yükseklikte bulunan Sakarbıçkı Mahallesi’nin yanısıra köy merkezinin doğusunda Samanlı Dağları bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Ahmet Galitekin, Gölcük Tarihçe ve Kültür Mirası Eserleri, Kocaeli: Gölcük Belediyesi Yayınları. 2005; Enise Gökçe, Kocaeli/Gölcük Nüzhetiye (Döşeme) Köyü Monografisi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. 2018;https://tr.wikipedia.org/ wiki/Nüzhetiye,_Gölcük?; Murat Kasap, Osmanlı Gürcüleri, İstanbul: Gürcistan Dostluk Derneği Yayınevi. 2010; Şuşana Putkaradze, “İstanbul’da Gürcü Kültürel Varlığı” Çveneburi Kültürel Dergi. Sayı 44. Sayfa 16. 2002 (http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/230550/1/ Chveneburi_2002_N44.pdf)

Muhsin HALİS