Belediye Başkanı, Tüccar

Niyazi Yelkencioğlu’nun dedesi Hurşit Ağa’dır. Hurşit Ağa’nın Necmi, İsmet, Seher, Esat ve Tevfik adında beş çocuğu vardır. Niyazi Yelkencioğlu’nun babası İsmet (1852-1904) Yelkencizade Hacı Raşit Ağa’nın kızı Şerife ile evlenmiş ve 4 çocuğu Saffet, Niyazi ve Makbule ve Elmas dünyaya gelmiştir. Niyazi Yelkencioğlu, 1882 yılında Kandıra’da dünyaya gelmiştir.

Niyazi Yelkencioğlu, I. Dünya Savaşı’na kadar ticaret işleri ile uğraşmıştır. I. Dünya Savaşı dünyadaki pek çok insanın hayatını değiştirdiği gibi Niyazi Yelkencioğlu’nun da hayatını değiştirmiştir. Savaşın ikinci yılı 1916’da Marmara havalisinde yaşayan Rum ahali Deli Yani gibi çeteler gurup Müslüman ahaliye baskı ve zülüm yapmaya başladığı günlerde Niyazi Yelkencioğlu, Kefken’de limanda mal sevkiyatı işleriyle uğraşmaktadır. Çeteler, Müslüman köylere baskın vermiş, işkence ile öldürmüş mallarına el koymuştur. Niyazi Yelkencioğlu, çetelerin elinden canını zor kurtarır. Kandıra’ya döner ve kendisi gibi düşünen ve hareket eden arkadaşları ile çetelere karşı savaşmaya karar verir. Niyazi Yelkencioğlu I. Dünya Savaşı sona erince Mütareke döneminde İstanbul’a gider, Sirkeci Aydın Otel’de kalırken İttihat ve Terakki üyesi Ahmet Keşfi ile görüşür. Bu görüşme sonrasında işgallere karşı koymak amacıyla Kandıra’da Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurulmasına karar verilir. Niyazi Yelkencioğlu ve Sırrı Bellioğlu bu görüşmeden bir hafta sonra Kandıra’da buluşurlar. Raif Erim’in evinde (Başbakan Nihat Erim’in babası, aynı zamanda Niyazi Yelkencioğlu’nun kayınbiraderi) yapılan görüşmeler sonrasında Müdafa-i Hukuk Cemiyeti Kandıra’da resmen kurulmuş oldu.

Kandıra Müdafai Hukuk Cemiyeti, İstanbul’dan milli mücadeleye katılmak isteyen Halil Paşa, Fevzi Çakmak, Tunalı Hilmi ve Muhittin Birgen gibi isimlerin Ankara’ya sorunsuz bir şekilde geçmeleri sağlamanın yanında İstanbul’dan silah ve cephane kaçırılması ve Anadolu’ya sevkinde önemli bir rol oynamıştır. Kandıra’da Raif Erim ve Eski Dış İşleri Bakanı Turan Güneş’in babası Hurşit Bey, Niyazi Yelkencioğlu’na Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluş ve faaliyetlerinde destek oldular. İngilizlerin Kandıra’yı işgal etmesi üzerine Niyazi Yelkencioğlu, Belediye Reisi Ahmet ve Kayınbiraderi Hurşit Bey ile İstanbul’a kaçtılar. Niyazi Yelkencioğlu İstanbul’da Beyoğlu bölgesinde Müdafa-i Hukuk cemiyeti adına çalışmalara devam etti. İnönü zaferlerinin coşkusunu İstanbul’da yaşadı. Kandıra’nın tahliye edilmesi üzerine Kandıra’ya döndü.

Milli mücadelede gösterdiği yararlılıklar nedeniyle İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi. Niyazi Yelkencioğlu, Cumhuriyet döneminde siyasete atıldı. Cumhuriyet Halk Partisi’nin Kandıra’da kurulmasına ön ayak oldu. 1923-1925 yılları arasında Kandıra belediye başkanlığı görevini yürüttü. Siyasi hayatının yanında ticaret işleriyle uğraşmaya devam etti. Bakkal dükkanı yanında odun ticareti ile uğraştı. 1946 yılında Kandıra’da Yelken Sineması’nı açarak sinema işletmeciliği yaptı. Niyazi Yelkencioğlu, 1965 yılında Kandıra’da vefat etti.

Niyazi Yelkencioğlu, 1905 tarihinde Asım Efendi’nin (Nihat Erim’in babası) kardeşi Eda Erim ile evlendi. Bu evlilikten İsmet Yelkencioğlu (1907-1990) Müfit Yelkencioğlu (1910-1983) ve Leman Yelkencioğlu (1912-1958) dünyaya geldi. Niyazi Yelkenci, Soyadı Kanunu’nun çıkmasının ardından Yelkencioğlu soyadını aldı. Yelkencioğlu, Güneş ve Erim ailesi ile kan bağı ve evlilik nedeniyle yakın akrabadır.

Niyazi Yelkencioğlu’nun Kurtuluş Savaşı anıları, 8 Temmuz 1942’de Türk Yolu gazetesinde “Niyazi Yelkencioğlu’nun Milli Mücadele’ye Ait Hakiki Sahnelerden Hatıraları” başlığı ile yayımlanmış, 2007’de Rıfat Yüce’nin Kocaeli Kent Tarihi ve Rehberi’nde yer verilmiş, aynı yılda Atilla Oral tarafından derlenerek Özgür Kocaeli gazetesinde yayınlanmıştır. 2010 yılında ise yine Atilla Oral tarafından derlenerek Demkar Yayınları tarafından basılmıştır. Demkar’ın yayınında Yelkencioğlu’nun sadece Kurtuluş Savaşı değil I. Dünya Savaşı anılarına da yer verilmiş, üçüncü bölümde ise Kandıra’nın kurtuluş mücadelesi Yüce’nin kitabından elde edilen veriler ile Yelkencioğlu ve Atilla Oral’ın fotoğraf arşiviyle desteklenmiştir. 2017 yılında torunları Teoman ve Niyazi Yelkencioğlu “Kurtuluş Savaşı Anıları” başlığı ile yeniden yayınlamışlardır.

Niyazi Yelkencioğlu’nun doğup büyüdüğü konak 2018 yılında torunlarının girişimiyle müze haline getirildi. Geçmişte önemli tarihi olaylara tanık olmuş, önemli kişileri ağırlamış olan Yelkencioğlu Konağı bugün Kandıra tarihi ve kültürünü tanıtma misyonunu yüklenmiş bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Niyazi Yelkencioğlu, Kurtuluş Savaşı Anıları, İstanbul 2010, Demkar Yayınları, s.168; İbrahim Şirin, “Yerelden Vatana Kandıra’da Milli Mücadele” Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, Kocaeli, Türkiye, 23 25 Nisan 2015, cilt.2, s.1493-1500; Ayşegül Yılmaz, “Anıların İzinde Kocaeli’nin Milli Mücadele ve Sosyo-Kültürel Tarihi”, Uluslararası Milli Mücadele’de Servetiye Cephesi ve Kacaeli Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, Kocaeli 2020, s.795-815; https://www.kandiraninsesi.com/haber/yelkencioglu-konagi-kandira-tarihini-yasatacak-h9672.html.

İbrahim ŞİRİN