|.Konstantin Tarafından Toplanan Kurultay
Nikomedia Kurultayı, İ.S. 328 yılında Roma İmparatoru I. Konstantin (İ.S. 306-337) tarafından, İskenderiye’de Baucalis Kilisesi’nde görev yapmış Libya kökenli çileci Arius’un (İ.S. 256-336) kilisedeki konumunu yeniden değerlendirmek amacıyla toplandı. Kurultay’ın amacı İskenderiyeli Arius’u ve takipçilerini Hristiyan Kilisesi’ne geri kabul etmek ve Hristiyanlığın birliğini yeniden tesis etmekti. Nikomedia, Geç Roma İmparatorluğu tarihinde özellikle İS 4. yy.’ın başında imparatorluğun rotasına yön veren siyasi gelişmeler açısından merkezi bir önem taşımaktadır. Nikomedia aynı dönemde Roma İmparatorluğu’nun dini gündemini belirleyen gelişmeler açısından da müstesna bir yerdir. Çünkü sonraki yüzyıllara etki bırakan son derece önemli bazı dini kararlar kimi zaman Nikomedia’da yayımlanmış veya öncelikle bu şehirde uygulanmıştır. Şehir Hıristiyanlığın imparatorluğun resmi dini olan paganizmle mücadelesi bağlamında olduğu kadar, Nikomedia Kurultayı gibi kilise içi teolojik meseleler çerçevesinde de belirleyici gelişmelere ev sahipliği yapmıştır.
Kurultaya gelen Arius, Konstantin’i, Ariusçuları kiliseye geri kabul ederek, arzu edilen Hıristiyan birliğini elde edebileceğine ikna etmeyi başardı. Bunun için imparator, Arius ve takipçilerinden ortodoksluklarını gösteren bir metin sunmalarını istedi. Arius ve takipçileri tarafından sunulan metin, Konstantin için kabul edilebilir görünüyordu; ancak yalnızca bir Hristiyanlık kurultayı başka bir kurultayın kararlarını tersine çevirebileceğinden, konuyu çözmek için imparator çok sayıda piskoposu Nikomedia’ya çağırdı.
Nikomedia Kurultayı’nda Arius, iddiaları dinlendikten ve doktrinel tutumları incelendikten sonra, her türlü sapkınlık yayma suçlamasından muaf tutuldu ve yeniden Hıristiyan Kilisesi’ne kabul edildi. Nikomedia Kurultayı’nın kararı sonucunda İmparator Konstantin, Arius’un İskenderiye şehrine dönmesine izin verilmesini emretti. Ayrıca Arius gibi Antakyalı Loukianos’un öğrencisi olan Nikomedialı Eusebius (ölümü İS 341), Konstantinopolis piskoposluğuna yükseldi ve böylece Doğu’daki en güçlü dini lider oldu. Günümüzde Nikomedia Kurultayı, kilisenin ekümenik kurultaylarından biri olarak tanınmamaktadır.
Ergün LAFLI