Kocaeli’de Bir Müze
Kocaeli Arkeoloji Müzesi, Kocaeli İli, İzmit İlçesi, Kozluk Mahallesi, Oramiral Salim Derviş Caddesi üzerinde 63-64 Pafta, 42 Ada, 1 parselde bulunan Eski İzmit Gar Alanı Kompleksi içindedir. Tarihi Alan İstanbul II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 01.06.2000 tarih ve 5642 sayılı kararıyla Gar (İstasyon) Binası, İstanbul II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 20.04.2000 tarih ve 5478 sayılı kararı Ambar Binası ve Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 06.12.2001 tarih ve 8839 sayılı kararı ile de destek binaları diye tanımlanan Tamir Atölyesi, su deposu, lojman ve diğer destek binaları korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiş, Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 23.10.2003 tarih ve 10122 sayılı kararıyla da alanın Koruma grubu I. Grup yapılmıştır.
Kocaeli Arkeoloji Müzesi; Osmanlı İmparatorluğunda devlet imkânlarıyla yapılan ilk demir yolu hattı olan Haydarpaşa-İzmit arasında 1871–1873 yılları arasında döşenmiş Gar alanının içinde bulunmaktadır. Söz konusu parsel üzerindeki mülkiyet D.D.Y ve Limanları İşletmesi Genel Müdürlüğüne ait olup, İzmit Kent içinden geçen demiryolunun sahile alınmasından sonra Kocaeli Valiliğince kiralanarak, adı taraflar arasında imzalanan 31.07.2003 tarih ve 37 numaralı protokol ile ilin tarihi dokusunu korumak, kültür ve sanat boyutunun gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla 19 m2 lik alan, Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 26.03.2004 tarih ve 10418 sayılı kararıyla uygun bulunan “Gar Binası ve Destek Yapıları Restorasyon Çalışmaları” çerçevesinde ve İl Özel İdaresi kaynakları kullanılarak, müze ve kültür merkezi haline dönüştürülmek üzere yeniden fonksiyonlandırılmıştır. Bu süreçte gar binasının 11.500 m2lik alanı Kocaeli Arkeoloji ve Etnografya Müzesi olarak değerlendirilmiştir. Bu alanın etrafı taş kaplamalı ve üstü döküm ferforjeli bir bahçe duvarı ile çevrilmiş olup, yol cephesine, girişi kontrol etmek bahçe teşhirinde sergilenen tarihi eserleri korumak amacı ile gişe ve kontrol binası yapılmıştır. Arkeoloji ve Etnografya Müze Müdürlüğü olarak kullanılan alan içerisindeki yapılardan Lojman Binası -Müze Müdürlüğü, Tamir Atölyesi (Hangar)-Depo Binası, Yemekhane-Uzman Personel ofisi ve iki adet Tekel Binası (Müze Teşhir Salonu), olarak kullanılmakla birlikte, alanda bir adet su deposı, bir adet sığınak, küçük bir mutfak bir su deposu, Etütlük Eserler Deposu olarak kullanılan fenerli çatısı olan küçük bir taş bina bulunmaktadır.
Kocaeli Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, 20 Haziran 2007 tarihinde yeni teşhiri ile beraber ziyarete açılmış olup hali hazırda hizmet vermekle beraber Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde yer alan Etnografya bölümü 2021 yılından itibaren, Atatürk, Redif ve Etnografya Müzesi’ne taşınarak, Kocaeli Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nin adı Kocaeli Arkeoloji Müzesi olarak yenilenmiştir.
Kocaeli Arkeoloji Müzesi; iki adet Tekel Deposunun birleştirilip fiberbeton giydirilmesiyle oluşturulan, 515 m2 lik kapalı teşhir salonunun da bulunduğu bina içerisinde, 131 kişilik bir de konferans salonundan oluşmaktadır. Eserlerin bir bölümü teşhir için ayrılan bina içerisinde, bir bölümü de güvenlik önlemleri ile donatılan müze bahçesinde sergilenmektedir. Kapalı teşhir salonunda, 2 adet sikke vitrini, 19 adet arkeolojik eser vitrini, 12 adet etnografik eser vitrini düzenlenmiştir. Müzenin giriş bölümünde yer alan sikke seksiyononda Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans, Abbasi, Sasani, Emevi, Osmanlı gibi neredeyse tüm çağları kapsayan geniş bir koleksiyon yer almaktadır. Bu sikkelerden özellikle Nikomedia’ya ilişkin olanlar son derece çarpıcı ve güzel örnekler arasındadır. Nikomedia’nın kurucu ailesinden II. Nikomedes Sikkesi, Nikomedia tapınaklarını tanrıça Demeter elinde tasvir eden şehir sikkesi ve 123 depreminde taş üstünde taş kalmayan Nikomedia’yı onartan imparator Hadrianus’a Kent Meclisi’nde verilen “Restitütör Nicomedia” (Nikomedia’yı yenileyen) ünvanını gösterir sikke bunlar arasında yer almaktadır. Müze bölümleri paleolitik dönemden başlayarak Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ilişkin eserler Osmanlı dönemine kadar kronolojik bir sırayla sergilenmektedir. Teşhir salonu girişinde sol tarafta, kronolojik duvar panosunda ve hemen yanındaki sembolik bir ahşap gemi içerisinde, bölgenin sualtı kültürel miras zenginliğini gösteren amphoralar sergilenmektedir. Bahçe teşhirinde ise, Kocaeli’de ortaya çıkan lahitler, mezar stelleri, heykeller, sunaklar, miltaşları, pitoslar ve Nicomedia’nın başkentlik dönemine işaret eden yapılardan geri kalan unsurlar ve Osmanlı dönemi mimari parçaları ile mezar taşları sergilenmektedir. Ayrıca Kocaeli’nin şehir merkezi, Çukurbağa Mahallesi’nde, 2001 ve 2009 yılları arasında Kocaeli Müze Müdürlüğü tarafından yapılan kurtarma kazıları sonucunda ortaya çıkartılan ve Roma Dönemine tarihlenen renkli rölyef parçaları, heykeller ve mimari öğeler müzede sergilenmektedir.
Müze eğitim atölyesi, özellikle okulöncesi dönem öğrencilerine ve öğretmenlerine ilişkin görsel sanat çalışmaları ve ilkokul öğrencileri için düzenlenen etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Günümüzde Kocaeli Müze Müdürlüğü, Karadeniz’in Kocaeli Kıyılarında yaptığı sualtı araştırmaları ve çeşitli kurtarma kazıları ile kentin bilinmeyenlerini aydınlatmaya, müze koleksiyonunu genişletmeye, yer aldığı projeler ile kültür hayatına önemli katkılar sağlamaya gayret eden bir kurumdur.
KAYNAKÇA
Ahmet Nezih Galitekin, Tarihte ve İzmit Tarihinde Bir Eşraf Ailesi Soydan’lar, Seçil Ofset, I. Baskı, İstanbul, Nisan 2011, s. 48, 230; Avni Öztüre, Nikomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla İzmit Tarihi, Çeltüt Matbaacılık, İstanbul 1981, s. 118; Ayşe Okvuran, Ceren Karadeniz, “Müze Eğitiminde Dönüşümler: Kocaeli Müzesi’nde Eğitimcilerin Eğitimi”, Millî Eğitim, Sayı 214, Kocaeli 2017, s. 46-47; Hüseyin Erol, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, 1. Baskı, Sesim Ofset, Kasım 2013, s. 48; İzmit Tarihi ve Turistik Değerler Kitapçığı, Art Nicomedia Kültür ve Sanat Derneği, Kocaeli 2017, s. 10, 14; Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi, Dosya No :41.00.416, PDF No: 1536, s. 7; Dosya No: 41.00.416,PDF No: 1015, s. 30; Dosya No: 41.00.416, PDF No: 1014, s.4-17; Dosya No: 41.00.416, PDF No: 451, s .11, 57; Dosya No:41.00.416, PDF No: 424, s. 2, 4; Dosya No: 41.00.416, PDF No:427, s. 9, 72, 73, 79-88; Dosya No: 41.00.416, PDF No: 446,s. 30-40; Ömer Polat, Ali Yeşildal Vd.,(Haz), Açıkhava Müzesi Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı Yayınları: 23, YGADV Reklam Ajansı,2. Baskı, Kocaeli 2010, s. 173, 174; Ömer Polat, Ali Yeşildal vd., (Haz), Açıkhava Müzesi Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı Yayınları:3, Tor Ofset, Kocaeli 2008, s. 149; Tan Serimer, “Tarihi İzmit Garı Restorasyonu”, KYÖD Dergi, Kocaeli 2005, s. 102-103; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2011, s. 125; TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kocaeli Müze Müdürlüğü, Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Müze Broşürü, https:// muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MRK&SectionId=KOC01; Yazıcı, N., Osmanlılar’da Mimarlık Kurumunun Evrimi ve Tanzimat Dönemi Mimarlık Ortamı, Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007, s. 241; Zaman Aynasında Bir Ulu Şehir Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayınları-9, FSF Printing, İstanbul 2009, s. 24; Şennur Kaya, Tanzimat’tan Günümüze İzmit Şehri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları-13, Düzey Matbaa, I. Baskı, Kocaeli 2009, s. 89-92.
Serkan GEDÜK