İzmit’teki Osmanlı Namazgâhı, Şehitlik

Namazgâh, açık arazide namaz kılmak için düzenlenmiş, kıble yönünde mihrap veya dikili bir taş bulunan, üstü açık ibadet mekânlarıdır. İzmit Orhan Mahallesi Bağçeşme Mevkii’nde bulunan namazgâh kitabesinden anlaşıldığı üzere, Sultan II. Bayezid döneminde 1483 yılında Kocaeli Livası Emiri İbrahim Bey tarafından inşa edilmiştir. Mihrapta önceden bulunan sülüs hatlı kitabede, inşa tarihiyle ilgili şu bilgiler yer almaktadır:

Vazı’a hâze’l-mihrab İbrahim Basrî Emir-i Liva-i Kocaeli fi sene 888

28 Haziran 1921 tarihinde İzmit’in düşman işgalinden kurtuluşuyla sonuçlanan süreçte, işgal güçleri tarafından şehit edilen İzmitliler, Namazgâh’a defnedilmiştir. Milli mücadele şehitlerinin ardından izleyen yıllarda asker, polis, hava ve Kıbrıs şehitlerinin de defnedilmesiyle “şehitlik” kimliğini kazanan İzmit Namazgâhı, bundan sonra “İzmit Namazgâh Şehitliği” olarak anılmaya başlanılmıştır.

İzmit Namazgâhı, mihraplı-minberli namazgâhlar gurubuna girmektedir. Namazgâhın ve şehitliğin dört bir yanı duvarlarla çevrilidir. Kıble tarafında mihrab ve minber yer almaktadır. Söveli, taçlı ve dikkat çekici süslemeleri olan bir giriş kapısı bulunmaktadır. Bu taç kapı Osmanlı dönemine ait İzmit Mehmed Bey (Fevziye) Camii’nin orijinal avlu taç kapısı olup, 1943 yılında caminin haziresinde bulunan mezar taşlarıyla birlikte buraya taşınmıştır. Bu taşınma işlemi sonrası, namazgâhtaki taşların yeniden tanzimi yapılmıştır. Şehitlikteki en eski mezar taşı 1568 yılına ait olup, namazgâhın eski müezzinlerinden Seyyid el-hâc Habibullah Efendi’ye aittir.

Şehitlik sofasında şehitlerin isimlerinin yazılı olduğu iki mermer sütun yer almaktadır. Bu iki sütun arasında, İzmit’in imarına büyük emekleri olan Mutasarrıf Selim Sırrı Paşa için dikilmiş bir anıt bulunmaktadır. (Mutasarrıf Selim Sırrı Paşa’nın orijinal mezar kitabesi günümüze ulaşmamıştır.)

İzmit Namazgâhı ve Şehitliği, II. Abdülhamit döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında çeşitli onarımlar geçirmiştir. Son olarak 2008 yılında namazgâhtaki mezar ve mezar taşları, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmiştir. Tarihimizdeki önemli günlerde, resmi tören ve anma merasimleri İzmit Namazgâh Şehitliği’nde yapılmaktadır.

KAYNAKÇA

Osman Nuri Cebe, İzmit Mezar Kitabeleri, Kocaeli, 2016, 38-47; Yusuf Karaduman, “İzmit’in Yukarı Mahalleleri”, Kocaeli Dokümantasyon Merkezi Bülteni, Sayı: 45, Kocaeli, 2001, s. 2; Müzeyyen Ünal, “Fevziye Kapısı Yerine Konulmalıdır”, Kocaeli Dokümantasyon Merkezi Bülteni, Sayı: 91, Kocaeli, 2004, s. 2-3; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Tarihi Mekânlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü KUDEB Kimlik Dosyası “İzmit Namazgâh (Şehitlik)”, Kocaeli, 2010; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli, 2011, s. 86; Ahmed Nezih Galitekin, Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’in Defter ve Dosyalarında (Kocaeli) İzmit-Gebze, İstanbul, 2010, s.236; Yavuz Tiryaki, “Namazgâh”, DİA, C. 32, İstanbul, 2006 s. 359-360; Hasan Tahsin Eyüpoğlu, Bir İzmitli’nin Hasan Tahsin Elbeyoğlu’nun Anıları, Kocaeli, 2005, s.85-86.

Volkan ŞENEL