Kocaeli’nin nüfus yoğunluğu ve hastalıklara neden olabilecek koşullarının varlığına oranla sağlık hizmetlerinin yetersizliği on dokuzuncu yüzyıldan beri belge ve yazılara konu olmuştur. Nitekim 1927 yılında üç yüz bine yakın nüfusu olan İzmit’te sivil halka hizmet verecek 25 yataklı bir hastane ve ilçe merkezlerinde birer dispanser bulunduğu, İzmit’te inşa edilen Memleket Hastanesi’nin ise 1928 yılında bitirilebildiği bildirilmiştir.

1911 yılında inşaatına başlanıp, 1917 yılında hizmet verdiği bilinen İzmit Gureba Hastanesi’nin 1920 yılında parasızlık yüzünden kapatıldığı bilinmektedir. Sözü edilen 25 yataklı hastanenin Gureba Hastanesi’nin hizmet verebilen bir bölümü olması, 1928 yılında maddi desteğin gelerek daha uygun bir bina hale getirilmiş olması mümkündür. Çünkü hastane adları siyasi döneme veya sağlık teşkilatlanmasına göre değişmektedir. Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren de yeni memleket hastaneleri kurulmuş veya var olanlar yenilenmiştir. Nitekim 8 Aralık 1935 tarihli Ulus gazetesinde Hastaneler ve Sıhhat İşleri başlığı altında “Evvelce 25 yataklı olan hastaneye 1924 yılında ayrıca 25 yataklı bir pavyon daha eklenmiştir. 1926 yılında bir röntgen laboratuarı, 1930 yılında oldukça iyi bir ameliyathanesi olan cerrahi bir pavyon yapılmış ve röntgen kısmı fennin son tekniğiyle mükemmel şekle sokulmuştur,” yazmaktadır. Görüldüğü gibi başka bir hastane binası inşası değil, mevcut binaların yenilenmesi veya yenilerinin eklenmesi söz konusudur.

Memleket Hastanesi’nde ilk yangın, Dr. Nail Karabuda’nın başhekimliği sırasında 14 Şubat 1934 tarihinde sobaya bitişik bulunan halının alev almasıyla çıkar. Yangında hastanenin ameliyathane pavyonunun, eczane odasının, hasta bakıcılarına ait oda ve tuvaletlerin yandığı bildirilmektedir.

4 Ocak 1938 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Kocaeli Vilayeti Daimi Encümeni tarafından hastaneye ecza ve alet alımı için ihaleye çıkıldığı haber verilmektedir. Hastanenin hizmet verdiği ya da vereceği hakkında bilgi veren bu ilandan yaklaşık bir yıl sonra, 4 Şubat 1939 tarihli Cumhuriyet gazetesinde bir köşe yazısında İzmit Memleket Hastanesi’nin 350.000 nüfuslu İzmit’in ihtiyaçlarına cevap veremediği ve 100 en azından 75 yataklı bir hastane kurulması gerektiği vurgulanır. Hastanenin durumu hakkında da ayrıntılı bilgi bulunmaktadır:

“Şehrin kenar, sarp ve hayli uzak bir mahallinde dağınık ve üç pavyondan ibaret olan İzmit Memleket Hastanesi, otuz küsur sene evvel inşa edilmiştir. Eski tarzı mimarî üzerine olan bina, hastane olmağa elverişli taksimatı haiz olmadığı halde, mücbir sebebler, bunu zaruri kılmıştır. Hastanenin şehirle olan irtibatını temin eden dik yokuşlu bir yolu var ki, yol adı verilen yer her şeyden evvel berbad, bozuk bir patikadır. Nakil vasıtaları kış günleri kat’iyyen işliyemiyor. Yazın da naz ve niyazla gidilebiliniyor. Bu sebeble, halk, bu şefkat müessesesinden lâyık olduğu istifadeyi temin edememektedir.”

Özellikle polikliniğe devam etmek zorunda olan hastaların çok sıkıntı çektiği, hastane binalarını yenileme ve bozuk yolu asfalt yaptırma istekleri olsa da bunun için gerekli olan yüz – yüz yirmi beş bin liranın şehirden uzak eski hastane binasına değmeyeceği ifade edilmiştir. Çünkü şehre uzak bir dağ tepesindeki hastaneye rağbet edilmeyecektir. “Bir misal söylemek için kaydedelim ki, İzmit’ten Ankara’ya gitmek ve gelmek, İzmit Memleket Hastanesi’ne tırmanmaktan daha çok kolay bir iştir.”

Hastaneye ulaşım zorluğu da sıkça dile getirildiğinden bu tarihlerde mevcut hastanenin de yeterli olmayışı nedeniyle yeni bir hastanenin yapılması için arsa araştırmalarına başlanmıştır. Şartların zorluğuna ve yetersizliğine rağmen sunulan hizmetlere ilişkin aktarılan sayılar şaşırtıcıdır. 1940 yılında hastanede 1.724 hasta muayene edildiği, 390 hastaya cerrahi müdahale yapıldığı, başvuran hastalardan 122’sinin öldüğü aktarılmıştır.

Yeni bina hazırlıklarının devam ettiği ve başhekimin halen Dr. Nail Karabuda olduğu bu dönemde memleket hastanesi ikinci kez yanar (1 Şubat 1943). Aynı gün çıkan Ulus gazetesinin haberi şöyledir: “Bu sabah saat altıda çıkan bir yangın neticesinde şehrimiz Memleket Hastanesi tamamen yanmıştır. Maddi zarar yüz bin lira kadar tahmin edilmektedir. Yangının sebebi hakkında müddeiumumi muavini Fevzi Berker tarafından tatbikata başlanmıştır.”

Bu durum yeni hastane inşaatını zorunlu kılsa da ilerleyen aylarda Kocaeli Vilayeti tarafından İzmit-Memleket Hastanesi tamirat ve onarım için ihalelere çıkıldığı haberleri sürecin uzadığını göstermektedir. Gazetelerde yeni bir hastane ihtiyacına dair çıkan pek çok haber yanında yangında eski hastanenin kullanılamaz hale gelmesi kısa sürede inşaata başlamayı zorunlu hale getirmiştir. Yeni hastane binasının inşasına 1945 yılında başlandığı ve 1949 yılına kadar tamamlanamadığı bildirilmiştir.

Eski hastane için 1948 yılında ilaç, 1949 yılında malzeme ihaleleri ile et, sabun, makarna, yağ, bulgur, mercimek gibi gıda ihalelerinin yapıldığına ilişkin haberler sınırlı şartlarda da olsa yeni hastane yapılana kadar hizmete devam edildiğini göstermektedir. Günümüzde, hastane binalarının olduğu Cedit Mahallesi Eski Hastane Sokak’ta Saraybahçe İlkokulu ve Anaokulu bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Atilla Oral, “Milli Mücadele’den Sonraki Yıllarda Cehaletle Savaş ve Kocaeli’nde Sağlık”, Özgür Kocaeli gazetesi-Pazar Eki, 3 Ağustos 2000; Nermin Ersoy, Yüksel Güngör, Aslıhan Akpınar, “Tarih İçinde İzmit’te Hastaneler” VIII. Türk Tıp Tarihi Kongresi Kitabı, (16 18 Haziran 2004), Sivas 2006, s. 391-402; Oya Şenyurt, Özden Senem Erol, Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı: Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları ve Kocaeli Memleket Hastanesi, Mimarlık 2016 Eylül-Ekim sayı 391; Ulus gazetesi, 8 Aralık 1935, s. 6; Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi: Yer no: 120.854.29, Dosya no: 99C93, Fon Kodu: 30.10.0.0, 19.2.1934; “İzmit’in hastane ihtiyacı”, Safiye Kıranlar, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Kocaeli’nin Sosyo-Ekonomik Durumu Üzerine bir İnceleme”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli, 2020 s. 1151-1181; Ulus gazetesi 1 Şubat 1943 s. 1; Güneş Karabuda, İndim Zaman Bahçesine, YKY, 1998; Cumhuriyet gazetesi, 5 Temmuz 1943, s. 4;9 Eylül 1943 s. 4; 4 Şubat 1939; 4 Ocak 1938, s. 8; 12 Şubat 1948,s. 4; 25 Şubat 1948, s. 4; 8 Mart 1948; 8 Şubat 1949, s. 5; 10 Şubat 1949, s. 4; marlik&DergiSayi=405&RecID=4026

Aslıhan AKPINAR