Avukat, Siyasetçi, Milletvekili

Salâh Yargı’nın ismi kaynaklarda farklı geçmektedir. Meclisin III.-IV. dönemlerinde Kocaeli Mebusu Salâhaddin, V.-VII. dönemlerinde Salâh Yargı, özlük dosyasındaki nüfus cüzdanı örneğinde Mehmet Selahattin Yargı ve MERNİS’te ise Mehmet Selahattin Orer olarak kaydedilmiştir.

Salâh Yargı, 1889 yılında İstanbul’da doğmuştur. Plevne müdafilerinden Neşet Paşa’nın oğludur. Trabzon’da ilk ve orta öğrenimini tamamlamasının ardından İstanbul’a gelmiş ve lise eğitimini Üsküdar’da tamamlamıştır. 1908-1912 yılları arasında İstanbul Hukuk Mektebi’nde yükseköğrenimini tamamlamış ve altı aylık stajının ardından 1913 yılı eylül ayında baroya kayıt yaptırarak avukatlık mesleğini icra etmeye başlamıştır. Siyasete atılana kadar avukatlık mesleği dışında öğretmenlik de yapmıştır. 1915’te Cem Sultan Numune Okulu’nda, 1916-1919 yılları arasında Kasımpaşa Çırak Okulu’nda, 19211927 yılları arasında İstanbul Polis Okulu’nda 19241927 yılları arasında da kesintilerle Adliye Meslek Okulu’nda ders vermiştir.

Siyaset hayatına 1927 yılında atılmış ve TBMM’nin üçüncü dönem seçimlerine Kocaeli’den katılmıştır. 746 oy ile milletvekili seçilen Yargı, 6 Eylül’de mazbatasını almış ve 1 Kasım’da da meclise katılarak çalışmalarına başlamıştır. Avukatlık mesleğinden dolayı mecliste de Adliye Komisyonu’nda görev almıştır. 1927 yılında Yavuz zırhlısının tamirinde yolsuzluk yapılması ile ilgili Yavuz-Havuz Davasının soruşturmasında yer alan Yargı, Damga Kanunu’nun görüşüldüğü karma komisyonda da görevlendirilmiştir. Yargı, farklı konularda 62 kez söz alarak mecliste aktif bir milletvekili olmuştur.

TBMM’nin IV. Döneminde yine Kocaeli milletvekili olarak seçilmiş ve 4 Mayıs 1931 tarihinde meclis çalışmalarına katılmıştır. Bu dönemde de Adalet Komisyonu üyeliği devam etmiş ve komisyonun sözcülüğü görevini üstlenmiştir. Orman Kanunu tasarısı için 1933’te kurulan geçici komisyonun da üyeliğini yapmış ve mecliste genellikle kanunlaştırma çalışmaları sırasında 70 kez söz alarak kanun metinleri ile ilgili açıklamalar yapmıştır. Yargı, 6 Mart 1934 tarihinde Cumhuriyet Halk Fırkası Umumî Reislik Divanı kararnamesi ile 15 Lira maaş ile partinin Umumi İdare Heyeti üyeliğine tayin olunmuş ve XII. Büro işlerini idare etmekle görevlendirilmiştir. Yargı, 16 Mayıs 1935 tarihinde CHP’nin Dördüncü Büyük Kurultayında da partinin Genel İdare Heyeti’ne seçilmiştir.

1935 seçimlerinde de CHF tarafından yeniden Kocaeli milletvekili adayı olarak gösterilen Yargı, TBMM V. döneminde de milletvekili olmuş ve 1 Mart 1935’te meclise katılmıştır. 7 Mart 1935 tarihinde yapılan ihtisas encümeni seçimlerinde yeniden Adliye Encümeni’ne seçilen Yargı, ayrıca mazbata muharrirliği görevini de üstlenmiştir. 22 Mart 1937 tarihinde Adalet Bakanlığı Siyasî Müsteşarlığı’na atanan Yargı, müsteşarlık döneminde Jandarma Mektebi’nde rejim ve inkılâp tarihi hakkında konferanslar vermiştir. Aynı yıl kasım ayı sonlarında müsteşarlıkların kaldırılması sonucunda bu görevi son bulmuştur. Mecliste yine aktif bir rol oynamış ve Af Kanunu, Tağşişin Men’i ve İhracatın Kontrolü Kanunu, Bankalar Kanunu, Avukatlık Kanunu, Devlet Şurası Kanunu, Bina Vergisi Kanunu gibi pek çok kanunun hazırlanmasında rol almış ve bu kanunların mecliste görüşülmesi sırasında söz alarak açıklamalar yapmıştır. Yargı, Cumhuriyet Halk Partisi bünyesindeki iş bölümüne göre Birinci Büro’da yardımcı üye olarak tayin edilmiş ve parti işlerinin hukuki esaslara uygun olmasını sağlamakla görevlendirilmiştir.

Mart 1939 seçimlerinde 813 oyla yeniden Kocaeli milletvekili seçilen Yargı, 3 Nisan’da meclisin VI. Dönem çalışmalarına katılmıştır. Yargı, seçim çalışmaları kapsamında, halkı oy kullanmaya davet etmek üzere Konya’ya görevlendirilmiştir. Meclisin bu döneminde de Adliye Encümeni üyeliği ve mazbata muharrirliği görevlerini sürdüren Yargı, ayrıca Bütçe Encümeni üyeliği de yapmıştır. Bu görevlerinin yanı sıra kanun layihalarının görüşüldüğü birçok encümene üye seçilmiş ve belediye istimlakleri hakkındaki kanun ile Milli Korunma Kanunu’nda değişiklik yapılması ve köy okulları ve enstitüleri hakkındaki geçici encümenlerde de reislik görevini üstlenmiştir. Yargı, TBMM’nin 8 Mart 1943’te açılan VII. döneminde de Kocaeli milletvekili olarak yer almıştır. Yargı, meclisteki son dönemi olan

VII. dönemde Beynelmilel Parlamentolar Birliği Türk Grubu’nda yer almış, Adliye Encümeni ve Muvakkat Encümen üyeliklerini sürdürmüş ve Varlık Vergisi ve Tapu Kanunu gibi kanunların görüşüldüğü encümenlere de üye olarak katılmıştır. Milletvekilliği görevi hariç olmak üzere 1 Nisan 1945 tarihinde emekliye ayrılan Yargı, henüz milletvekilliği devam ederken 1 Ekim 1945 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Yargı, Nizamat-ı Zabıta adlı bir eser kaleme almıştır.

KAYNAKÇA

“Bu Sabah Yurdda Müntehibisani Seçimi Başlamış Bulunuyor”, Son Posta, 15 Mart 1939, s. 1-2; “C. H. F. Saylav Namzetlerinin Adlarını Neşrediyoruz”, Milliyet, 5 Şubat 1935, s. 5.; “Dördüncü Büyük Kurultay Kapandı”, Ulus, 17 Mayıs 1935, s. 1; “Fırka Genel Sekreterliği”, Türk Dili, 19 Mayıs 1935, s. 1-2; “İç İşler Bakanımızın Tetkikleri”, Ulus, 14 Ağustos 1937, s. 5; “Kamutay Müzakereleri”, Tan, 10 Haziran 1936, s. 3; “Kurultayda Müstakil Grup Azaları Bugün Öğleden Evvel Seçilecekler”, Son Posta, 3 Haziran 1939, s. 11; “Namzed Listesini Aynen Neşrediyoruz”, Son Posta, 5 Şubat 1935 s. 10; “Sanayi Mamulâtımızın Maliyet Fiyatları”, Kurun, 8 Mart 1935, s. 2; Cengiz Atlı, “Cumhuriyetin İlk Döneminde (1923-1931) Kocaeli Milletvekili Seçimleri ve Seçilen Milletvekillerinin Faaliyetleri”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, c. 2, Kocaeli, 2017, s. 1245-1260; Yunus Şen, “‘Bakan Mahkum Ettiren’ İlk Dava Yavuz-Havuz Olayı”, Popüler Tarih, 14 (Haziran 2001), Dünya Yayıncılık, İstanbul, 2002, s. 38-41; T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 490-1-0-0/ 383-1620-1, 5 Mayıs 1938; TBMM Albümü1920-2010, C: I (1920-1950), Ed: SemaYıldırım – Behçet Kemal Zeynel, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010; Türk Parlamento Tarihi, TBMM – III. Dönem (1927-1931), I-III, Hazırlayan: Kazım Öztürk, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1994; Türk Parlamento Tarihi, TBMM – IV. Dönem (1931-1935), I-II, Hazırlayan: Fahri Çoker, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1996; Türk Parlamento Tarihi, TBMM – V. Dönem (1935-1939), I-II, Hazırlayan: İhsan Güneş, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 2001; Türk Parlamento Tarihi, TBMM – VI. Dönem (3 Nisan 1939-15 Ocak 1943), I-V, Hazırlayan: Ş. Şenal Günay, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 2004; Türk Parlamento Tarihi, TBMM – VII. Dönem (8 Mart 1943-5 Ağustos 1946), I-IV, Hazırlayan: İsmet Binark, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 2009.

Esin TÜYLÜ TURAN