Avukat, Tüccar, Milletvekili
Anastas Efendi, 1869 yılında Geyve’nin Ortaköy köyünde dünyaya gelmiştir. Geyve kazasının Rum ileri gelenlerindendir. İlk ve orta öğretimini tamamlamasının ardından Mekteb-i Hukuk’a kaydolmuş ve buradan mezun olmuştur. Mezuniyetinin ardından dava vekilliği (avukatlık) yapmıştır. Avukatlığın yanı sıra Adapazarı’nda ortağı olduğu bir un fabrikası vasıtasıyla ticari faaliyetlerde bulunmuştur. İzmit Mutasarrıflığı tarafından, kendisinin 1905 yılında hükümetle ilgili hususlarda görülen hizmetleri ve fabrikalarında işçi istihdam ederek pek çok aileyi geçindirmesi nedeniyle rütbesinin ikinci rütbeye yükseltilmesi Dâhiliye Nezareti’nden talep edilmiştir. Anastas Efendi, 17 Kasım 1908 tarihinde Osmanlı Meclis-i Mebusan seçimlerine İzmit’ten bağımsız milletvekili adayı olarak katılmış ve seçimde 54 oy alarak İzmit milletvekili olmuştur. 17 Aralık 1908’de meclisin açılmasıyla birlikte görevine başlamış ve Sultan Mehmed Reşad’ın 18 Ocak 1912 tarihinde meclisi feshetmesine kadar meclis oturumlarında altı kere söz alarak en aktif dördüncü İzmit milletvekili olmuştur. Anastas Efendi, 1909 yılında düzenlenen İttihat ve Terakki Kongresi’nin ardından, fırkaya katılma kararı almıştır. Fırka içerisinde daha liberal düşünceli ve fırkaya sadık bir mebus grubu olan Hizb-i Atikçiler içerisinde yer almıştır. 2 Ağustos 1908 tarihli İntihab-ı Mebussan Kanun-ı Muvakatı ve İntihab-ı Mebussan Kararnamesi’nin Suver-i İcraiyesine dair talimat mucibince İzmit Mutasarrıflığı’nda yapılan seçimlerde Adapazarı Belediye Meclisi üyesi seçilmiştir.
Anastas Efendi, 1912 seçimlerine İzmit’ten bu sefer İttihat ve Terakki Fırkası’ndan aday olmuş ve seçimde 133 oy alarak yeniden İzmit milletvekili seçilmiştir. Kendisini büyük ölçüde şehirde yaşayan Rumlar desteklemiş olup Anastas Efendi’nin milletvekili seçilmesi kendilerinin beklentilerini karşılamıştır. Anastas Efendi, 18 Nisan 1912 tarihinde meclisin toplanmasından, Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın önerisi doğrultusunda meclisin feshedildiği 5 Ağustos 1912 tarihine kadar geçen süre içerisinde meclis çalışmalarına katılmıştır. 1914 yılında gerçekleşen meclisin V. dönem seçimlerinde, yine İttihat ve Terakki Fırkası’ndan İzmit milletvekilliğine adaylığını koymuştur. Bâb-ı Âli Baskını sonrasında tek partili düzene geçilmiş olması üzerine meclisteki sandalyelerin tamamı İttihat ve Terakki Fırkası adaylarınca doldurulmuştur. Bu çerçevede Anastas Efendi de yeniden İzmit milletvekili seçilmiş ve 14 Mayıs 1914’te açılan mecliste çalışmalarına başlamıştır. Meclise seçilen 16 Rum’dan biri olan Anastas Efendi, meclisin çalışmaya başlamasının ardından daha verimli çalışabilmek için ailesiyle birlikte İstanbul’a taşınmıştır. Balkan Savaşı sırasında askeri heyette garez ve ihtiras ile yapılan değişimler nedeniyle Kamil Paşa Hükümeti’nin ve gerek meclisi usulsüz feshetmesi ve gerekse Balkan Savaşı’ndaki sorumluluğu nedeniyle Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın 20 Temmuz 1914’te başlayan soruşturmalarını yürüten 41 kişilik Dördüncü Şube’nin bir üyesi olmuştur. Meclisin siyasi zorunluluk gerekçesi ile Sultan Vahdettin tarafından feshedildiği 21 Aralık 1918 tarihine kadar meclis çalışmalarına katılan Anastas Efendi’nin sonraki yaşamı ile ilgili kaynaklarda herhangi bir bilgiye ulaşılamamış olup ölüm tarihi de bilinmemektedir.
KAYNAKÇA
“Adapazarı’nın Ermeni Belediye Başkanları ve 1909 Seçimi Belediye Meclis Üyeleri”, Sakarya Halk gazetesi, 6 Şubat 2016; Ezherli, İhsan, Türkiye Büyük Millet Meclisi (1920-1992) ve Osmanlı Meclisi Mebusanı (1877-1920), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 1992; Kansu, Aykut, 1908 Devrimi, çev. Ayda Erbal, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995; Selda Kaya Kılıç, “1908 Osmanlı Mebusan Meclisinde İzmit Mebusları ve Faaliyetleri”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, c. 2, Kocaeli, 2016, s. 947-958; Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: I, İçtima: I, Cilt: I, TBMM Basımevi, Ankara, 1982; Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: II, İçtima: I, Cilt: II, TBMM Basımevi, Ankara, 1991; Ahmet Mehmetefendioğlu, “İttihat ve Terakki Kongreleri (1908-1918)”, Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet, haz. Halil Akkurt-Akif Pamuk, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2008, s. 105132; Kenan Olgun, “II. Meşrutiyet Dönemi Seçim Sistemi ve 1912 Seçimlerinde İzmit Sancağında Uygulanışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 39 (2004), s. 139-154; Osmanlı Mebusları, Birinci Dönem, Haz. Şahap Tuzla, Ankara, 1946; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, DH.EUM.3.Şb, 16/43, 19 Muharrem 1335; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, DH. MKT, 1031/47, 14 Şevval 1323; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, DH. MKT, 1049/4, 18 Zilhicce 1323; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, DH. MKT; T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, DH.EUM.3.Şb, 19/12, 7 Rabiunahir 1335; Türk Parlamento TarihiI. ve II. Meşrutiyet, I-II, Haz. İhsan Güneş, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara, 1997; Sibel Yazıcı, Osmanlı Meclis-i Mebusanı ve Faaliyetleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Afyonkarahisar, 2018.
Tufan TURAN