Tavşancıllı Milli Güreşçi. İzmit Güreş Monitörü, Yüzücü, Hereke Sümerbank Daire Amiri, Ödüllü Bağcı ve Tavşancıl Üzümcüler Kooperatifinin Kurucu Başkanı

Mehmet Hilmi Bey 1900 yılında Gebze kazasının Tavşancıl köyünde doğmuştur. Sırasıyla Tavşancıl Kuzat Mekteb-i İptidaiyesi’nde ve Hereke Rüştiyesinde eğitimini tamamlamıştır. Savaş yıllarında atalarından miras kalan üzümcülükle meşgul olmuştur. Ancak onun bir hayali daha vardı: Güreş… Yirmili yaşlarının başlarında köy düğünlerinde güreştiği için Hilmi Pehlivan olarak tanınmaya başlamıştır. 1923’de savaş bittiğinde bahriye askeriydi ve bu süreçte ordu takımında güreşiyordu. Askerlik dönüşü arkadaşlarının da yardımı ile Haliç İdman Yurdu’nda minder güreşine başlamıştır. M. Hilmi Arıkan’ın minder güreşine başladığı 1924 yılı, Türk güreş tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. 16 Ocak 1924 tarihinde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in (Atatürk) başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından, 171 sayılı “1924 Paris Olimpiyatlarına katılım ve bu yönde hazırlıkların yapılması için bir ödenek ayrılmasına ayrıca elit sporcular yetiştirilmesi için Avrupa’dan spor uzmanları getirilmesi” kararı alınmıştır. Bu kararı takiben Macaristan’dan güreş antrenörü olarak Raul Peter Türk grekoromen takımının başına getirilmiştir. Raul Peter “Alafranga Güreş” denilen Grekoromen stilde Haliç ve Kumkapı kulüplerinde sporcu yetiştirmeye başlamıştır. Bu sporcular arasında Tayyar Bey (Yalaz), Seyfi Cenap Bey (Berksoy), Mehmet Çoban gibi güreşçilerin yanında, Mehmet Hilmi Bey (Arıkan) da yer almış, öncelikle ulusal karşılaşmalarda göz doldurmaya başlamıştır.

Hilmi Bey’in ilk uluslararası karşılaşması 3 Ekim 1927 tarihinde başlayan Budapeşte Avrupa Güreş Şampiyonası olmuştur. Orta (vasat) sıklette güreşmiştir. En meşhur oyunu saltodur. Ancak 1927 yılı Türk güreşi grekoromen stilde henüz emekleme safhasındaydı. Bu nedenle adı geçen müsabakada Türk güreşçileri ciddi bir başarı gösterememiştir. Hilmi Bey’in pehlivan sıfatıyla zaman zaman kulüplerden gizli yağlı güreşlere de çıktığı oluyordu. 1930’lu yılların başında muhtemel bir sakatlık neticesinde minderlere veda ederek aktif güreşi bırakmak zorunda kalmıştır. Bu süreçte yüzmeye önem vermiş ve 1935’den sonra Moda Yelken Kulübü’nde yüzme yarışlarına katılmıştır. Halk arasında Tavşancıl’dan, Hersek Dili’ne kadar yüzdüğüne dair rivayetler vardır.

Hilmi Arıkan Kabakçızâde Mustafa Bey’in kızı Eda Hanım’la evlendiyse de bu evlilik fazla uzun sürmemiştir. Hilmi Bey 1930 yılının başlarında itibaren Sümerbank Hereke fabrikalarında idari amir olarak çalışmaya başlamıştır. Bu arada fabrikanın güreş takımını da çalıştırmıştır. Yeğeni Orhan Arıkan’ı da güreşçi olarak yetiştirmek için çalışmalarda bulunmuştur. (Rahmetli Orhan Arıkan ile1991 yılında yaptığım bir görüşmede amcası Hilmi Arıkan’ın Kuzat Mektebi diplomasının ve müsabakalarda aldığı madalyaların kendisinde olduğunu söylemişti. Ancak bunları görmeye fırsatım olmadı.) Hilmi Bey 1930 yılında Tavşancıl Bağcılar Zirai Kredi Kooperatifi’nin kurulmasında öncülük etti. Bu kooperatif yeni Türk devletinin 80 numaralı zirai kooperatifidir. Kooperatif başkanlığı bir süre Hilmi Arıkan tarafından yürütülmüştür. 1934 yılında Hilmi Arıkan’ın sporcu kimliğinin Tavşancıl Bağcılar Kulübü (Tavşancıl İdman Yurdu) kuruluşuna destek vermesinde de öne çıktığını görmekteyiz. Bu kulübün ilk başkanı Tavşancıllı Burhaneddin (Civelek) Bey’dir.

Sümerbank idari amirliği görevinde bulunduğu yıllarda, fabrika müdürlerinin ricasıyla, fabrika yemekhanesinde, Çoban Mehmet ve Tekirdağlı Hüseyin pehlivan ile minderde deneme güreşleri yapmıştır. Minder güreşi bilmeyen Tekirdağlı Hüseyin pehlivanı meşhur saltosu ile yendiği rivayet edilir. (Nazım Gür ile 1991 yılında yapılan mülakat.)

1930’lu yılların ikinci yarısı Tavşancıl çavuş üzümünün en çok tanındığı yıllar olmuştur. Hilmi Arıkan da her Tavşancıllı gibi bağcılık konusunda iddialıydı. Özellikle yetiştirdiği çavuş üzümleriyle övünürdü. Nitekim 4 Eylül 1938’de Kocaeli havalisinde ilk kez düzenlenen Hereke Üzüm Bayramı’nda Hilmi Arıkan’ın yetiştirdiği çavuş üzümü vilayet ikincisi ve Gebze kazasının birincisi olarak 55 lira ödüle ve bir takdirnameye layık görülmüştür. Bir yıl sonra 1 Eylül 1939’da Gebze-Eskihisar’da ikincisi düzenlenen Üzüm Bayramı’nda Hilmi Arıkan’ın yetiştirdiği çavuş üzümü vilayet birincisi seçilmiş 50 lira ödüle ve bir takdirnameye layık görülmüştür.

1938 yılının haziran ayında, Güreş Federasyonu tarafından İzmit Bölgesi Güreş Monitörlüğü’ne tayin edilmiştir. Beş yıl bu görevde bulunmuş, ancak Ağustos 1943’te geçirdiği bir kalp krizi sonrasında 43 yaşında yaşamını yitirmiştir. Mezarı Tavşancıl’dadır.

KAYNAKÇA

Nuri Boytorun, Grekoromen Güreşte Oyunlar, TC. Başvekâlet Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1941; Türk Güreş Tarihinde Macar Antrenör, Rezsö Peter ve Türk Sporcuları Fotoğraf Sergisi Albümü, 28 Mayıs-8 Haziran Kuğulu Sanat Galerisi, Ankara 2008; Cumhuriyet gazetesi,18 Ağustos 1943; 1 Eylül 1939; Son Posta gazetesi, 2 Nisan 1938; 5 Nisan 1939. Turgut Özel, Nazım Gür İle Hereke’de 23 Şubat 1991 yılında yapılan mülakat; Turgut Özel, Hilmi Arıkan’ın yeğeni, İbrahim Arıkan ile 12.08.2021 tarihinde yapılan telefon görüşmesi; https://twitter.com/umut_1328/ status/1279340801818980353(Erişim tarihi; 15.07.2021); https:// web.archive.org/web/20120204203606/ic/OfficialReports/1928/1928.pdf; https://spor.haber7.com/spor/ haber/782366-dunden-bugune-turk-guresi-tarihi (Erişim tarihi; 17.07.2021);

Turgut ÖZEL