MEHMET FEHMİ TOKAY

Madde no:1047

Besteci

1889 yılında İstanbul Üsküdar’da Tabaklar Mahallesi’nde doğdu. Babası Dîvân-ı Muhâsebât murakıplarından Hüsnü Bey, annesi Üsküdar’da Harmanlık Mektebi Müdiresi Şâdiye Hanım’dır. İlköğrenimini Üsküdar’da Ravza-i Terakkî Mektebi’nde tamamladıktan sonra Toptaşı Askerî Rüşdiyesi ve İdâdîsi’nden mezun oldu. 1907’de Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun içindeki Hendese-i Mülkiyye-i Şâhâne’ye kaydolduysa da araya giren Balkan ve I. Dünya savaşları yüzünden ancak 1920’de mezun olabildi. Kocaeli, Ankara, Bolu, Çankırı, Kütahya ve Trabzon’da Nâa Vekâleti müdürü, mühendisi, başmühendisi ve müşavirliği görevlerinde bulundu. 1938 yılı sonlarında Natia Vekâleti Şose ve Köprüler Dairesi reis muavini oldu. Aynı kurumun müşavirliğinden emekliye ayrılınca (1954) bir süre İstanbul Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü’nde sözleşmeli olarak çalıştı. Hayatının bundan sonraki kısmını mûsıkî çevrelerinde geçirdi. Hâfızasındaki dinî ve din dışı eserlerin zenginliğiyle bilinen Fehmi Tokay özellikle bestelediği şarkılarla dönemin mûsıkîşinasları arasında önemli bir yer edinmiştir. Küçük yaşlarında evlerinde düzenlenen, kemânî Aleksan, Ali Rifat (Çağatay), kemençeci Salih (Benli), Kemal Niyazi (Seyhun), Ûdî Nevres Bey, hânende Kaşıyarık Hüsamettin Bey gibi seçkin mûsıkîşinasların katıldığı mûsıkî toplantıları onun mûsıkîdeki ilk dönemini teşkil etmiş, ardından babasından aldığı derslerle mûsıkî çalışmalarına başlamıştır.1919’da babasının da hocası olan Yeniköylü Hâdi Bey’in evinde yapılan mûsıkî meşklerine iftirak etmiş, ondan pek çok klasik eserle birlikte ilâhi, tevşih ve durak meşketmiş, ayrıca dinî mûsıkî tavrı öğrenmiştir. Bu arada dergâhlara devam ederek dinî mûsıkî repertuvarını geliştirmiş, Rauf Yektâ Bey’den eserler meşketmiş, Yenişehirli Ferid Efendi’den edebiyat ve tasavvuf dersleri almıştır. Bestelerinde klasik üslûptan ayrılmamaya özen gösteren Fehmi Tokay özellikle güfte seçimindeki titizliğiyle tanınırdı. Beste, semâi, şarkı, durak, nefes ve ilâhi formlarında 100 civarında eser bestelemiş, on zamanlı Türkü evferi adlı bir usûl terkip etmiştir. İlk bestesi, “Ne durursun gal insan” mısrasıyla başlayan Hüzzam ilâhisi (1917), son eseri, “Ne neyim var ne meyim ne de bir sâkî-i dilcû” mısrasıyla başlayan Şehnaz şarkısıdır (1959). İlk şarkısı 1941’de bestelediği, “Gülle hem-bezm-i visâliz gerçi hâr olsak da biz” mısrasıyla başlayan Tâhir Bûselik eseridir. Ankara Mûsıkî Cemiyeti’nin kurucusu olan ve görevli bulunduğu yerlerde mûsıkî dernekleri kurarak öğrenci yetiştiren Fehmi Tokay nota öğrenmemiş, şarkılarını çoğunlukla Alâeddin Yavaşca, Cüneyt Orhon ve Nevzat Atlığ notaya almıştır. 28 Haziran 1959 tarihinde Fransız Hastanesi’nde kalp krizinden ölen Fehmi Tokay Karacaahmet’te aile mezarlığına defnedildi.

KAYNAKÇA

18 Ağustos 2021 tarihinde https://www.peramuzesi.org.tr/Images/pdf/etkinlikler/tmk-4ekim-2015.pdf adresinden erişildi.

Ümit Kubilay CAN