Vali

Midilli sancağının Moluva kazasına bağlı Efsunde köyü muhtarı Helvacıoğlu Musa Efendi ile Zeynep Hanım’ın çocukları olarak 28 Mayıs 1891 tarihinde dünyaya geldi. Moluva’da başladığı eğitimini Beyazıt Rüştiyesi’nde sürdürdü. İstanbul’da medrese eğitimi gördüğü esnada Mercan İdadisi’ne kayıt yaptırdı. Barınma ve yemek imkânından mahrum kalmamak için medrese eğitimini uzattı fakat icazetname alamadı. Mercan İdadisi’ni pekiyi derece ile bitirdi. Ardından Mülkiye’ye girerek buradan da 1913 Ekim’inde pekiyi derecesi ile mezun oldu. 4 Aralık 1913 tarihinde Aydın vilayeti maiyet memuru olarak devlet hizmetine başladı. 3 Nisan 1914 tarihinde Ayazmend (Altınova) nahiye müdürlüğüne getirildi. Aynı görevle 24 Temmuz 1915’te Kınık, 14 Şubat 1917’de Bağarası’na (Söke) atandı. Sultan Reşad’ın 11 Temmuz 1917 tarihli iradesiyle Çal kaymakamlığına tayin edildi (BOA, İ. DUİT, 45/93; BEO, 4477/335731). Beş yıl bu görevde kaldıktan sonra 1922’den itibaren beş yıl boyunca Dinar, Adalar, Bayındır ve Bergama kaymakamlıklarını yürüttü. 1927 Ocak’ında 3. Sınıf mülkiye müfettişi yapıldı. 18 Ekim 1927 tarihinde İzmir, 19 Kasım 1928 tarihinde İstanbul vali yardımcılıklarına getirildi. 21 Haziran 1932 tarihinde Birinci Umumî Müfettişlik Başmüşaviri yapıldı. Başarıları ve ehliyeti takdir edilerek valiliğe yükseltildi. 20 Haziran 1934’te Bursa, 21 Ağustos 1935’te İzmir valisi olarak atandı. 1939 yılında Bursa milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. Fakat kendi isteğiyle parlamenterlikten istifa edip mülkiye görevine döndü. Sırasıyla 3 Şubat 1942’de Bursa, 29 Ağustos 1945’te Balıkesir, 23 Şubat 1948’de Kocaeli, 29 Temmuz 1949’da Edirne valiliklerine tayin edildi. Bu son görevi sırasında 31 Mayıs 1950 tarihinde yine kendi isteğiyle emekli oldu. İstanbul’da 1 Ocak 1966 tarihinde kalp krizi neticesinde vefat etti. Bağarası nahiye müdürlüğünde iken Atiye Hanım’la evlenmiş ve Çiçek, Yıldız, Altıntaş ve Güvercin adlarını verdikleri dört kız evladı dünyaya gelmiştir. İleri derecede Arapça, Fransızca, Farsça ve Rumca bilmekteydi. Sivil Emekliler Derneği, Türk Devrim Ocakları, Mülkiyeliler Birliği, Mustafa Kemal Derneği ve Kalamış-Kızıltoprak Güzelleştirme Derneği gibi sivil toplum kuruluşlarının daimi üyesi idi.

Soyadı gibi güler yüzlü bir kişi olup tam anlamıyla halk adamı olarak tanınmaktaydı. Mülkiye yıllarında sarıklı ve cübbeli bir öğrenci iken, son sınavını verip mezun olduktan sonra başına fes, sırtına da redingot geçirerek modern bir devlet memuru oldu. Milli mücadele sırasında bölge halkını örgütledi, düşmanla bizzat çarpıştığı için Çal halkı tarafından “Kahraman Kaymakam” diye nitelendirildi. Hizmet anlayışı, halka ve halkla ilişkilere verdiği önem, tanıklarının ve çocuklarının dilinden derlenerek Çankaya tarafından uzun uzun anlatılmıştır. Örneğin İstanbul vali yardımcılığı sırasında odasının kapısına “Vurmadan giriniz” yazan levha astırmıştı. Yakın arkadaşı Ahmed Hamid Selgil “Onun kadar halk içinde, halk için çalışan bir vali görmedim,” diye yazarak, İzmir, Bursa, Balıkesir, İzmit, Edirne valiliklerinde hep köylü için didindiğini; aklını hep köy yolu, köy mektebi, köyde halk odası, köye kitaplık, köye su gibi projelerin işgal ettiğini kaydetmiş; Atatürk’e bu kadar bağlı başka bir medreselinin zor bulunduğunu belirtmiştir. Fazlı Güleç dış Türkler konusuyla da ilgilenmiş, İran’da yaşayan Azeri Türkleri hakkında 1934 yılında bir rapor kaleme almıştır. O, İran Türklüğünü Orta Asya’daki diğer Türk kitleleriyle irtibat kurabilmek için bir araç, ayrıca Doğu bölgelerindeki Kürt vatandaşların yabancı devletler tarafından Türkiye aleyhine kışkırtılmasını önleyici bir unsur olarak görmekteydi. Entelektüel yönü gelişmiş olan Güleç’in, İçişleri Bakanlığı’nın 1928’den beri yayımlamakta olduğu Türk İdare Dergisi’nde ve Kocaeli Yüksek Tahsil Talebe Derneği’nin 1949 yılında çıkardığı Pişmaniye dergisinde makaleleri yayımlanmıştır. Fazlı Güleç Kocaeli’nde göreve başlayınca halka hitaben bir beyanname yayımlayarak, başarılı olabilmesi için onların desteğine ihtiyaç duyduğunu, her hafta perşembe günleri Ticaret Odası’nda halkı dinleyeceğini belirtmişti. Halkevi salonunda düzenlenen 400 kişilik tanışma çayında ahali adına konuşma yapan Belediye Başkanı Kemal Öz, yeni validen umutlu olduklarını, şehrin su, elektrik, kanalizasyon ve yol eksiklerinin çözüleceğine inandığını dile getirmiştir. Güleç de İzmit’in coğrafi konumundan faydalanarak şehri Ankara ile İstanbul’un pazarı haline getirmek için çalışacağını, meyveciliğin geliştirilmesini öncelikli işler arasına aldığını belirtmiş, kendisinden yardım bekleyenlere ağabey gibi davranacağını ifade etmiştir. Ali Çankaya’nın Kocaeli valiliğinden alarak yayımladığı 13 Ekim 1966 tarihli yazıda, gerçekten de, halkla sık sık temas kurduğu, perşembe günleri Ticaret Odası’nda dertlerini dinlediği, özellikle köylülerin taleplerine önem verdiği belirtilmiştir. Görevi bir buçuk yıl sürdüğü için amaçlarını tam anlamıyla gerçekleştirme fırsatı bulamamıştır. İnşaatını Kocaeli Halk Bankası’nın üstlendiği, teknik donanımını Sağlık Bakanlığı’nın karşıladığı Verem Dispanseri ile 1947 Mayıs’ında temeli atılan İzmit Lisesi onun zamanında hizmete girmiştir. Lise 11 Nisan 1949 tarihinde Vali Güleç’in açılış konuşması yaptığı törenle eğitime başlamıştır. Sonradan belediye ile aralarında ihtilaf çıkmış, Halkevi’nin de başkanı olan Kemal Öz valinin Halkevi’nde konferans düzenlemesine izin vermemiştir. Güleç laiklik konusundaki konferansını yeni lise binasında vermiştir. Bu hadiseden sonra Güleç’in tayini Edirne’ye çıkmıştır. Güleç bunu onur meselesi yaparak İzmit’ten ayrılmamak için direnmiş ise de mücadeleyi kaybetmiş, bir süre sonra da emekliye ayrılmıştır.

KAYNAKÇA

Resmî Gazete, sayı 3080, 14 Ağustos 1935, s. 5565; sayı 5024, 4 Şubat 1942, s. 2247; sayı 7265, 22 Temmuz 1949, s. 16633; Akşam, 26 Şubat 1949; 24 Temmuz 1949; Yeni Sabah, 10 Mart 1948; 3 Mayıs 1949;10 Mayıs 1949; 12 Temmuz 1949; Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı), c. IV, Mars Matbaası, Ankara 1968-1969; Erol Akcan, “Mehmet Fazlı Güleç ve İran’da Yaşayan Azeri Türkleri ile İlgili Raporu”, Tarih ve Gelecek Dergisi, c. 4, sayı 2, Ağustos 2018, ss. 109-125; Fazlı Güleç, “İdare Teşkilatımız”,Vakit, 27 Ocak 1947, s. 3; Özden Senem Binici, İzmit’te 1936-1966 Yılları Arasındaki Yapı Üretiminin Kentin Gelişimine Etkileri, Kocaeli Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2012; Serap Tabak, İzmir Şehrinde Mülkî İdare ve İdareciler (1867-1950), Ege Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 1997.

Kemalettin KUZUCU