Ayıcı Arif

1882 yılında Adana’da doğan Mehmet Arif, Yusuf Ziya Bey’in oğlu olup hiç evlenmemiştir. Rüveyda Hanım ve Halit Bey adında iki kardeşi bulunmaktadır. 1899 yılında Harp Okulu’na giren Mehmet Arif bu okuldan teğmen rütbesiyle mezun olmuş ve aynı yıl kurmay sınıfına ayrılmıştır. 1904 yılında mümtaz yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisi’nden mezun olan Mehmet Arif Bey’in kurmaylığı daha sonra girdiği bir sınavla onaylanmıştır. Mehmet Arif Bey’in ilk görev yeri İkinci Ordu olmuş, 1909 yılında Almanya’ya eğitime giderek 2 yıl Alman ordusunda staj yapmıştır. 1911 yılında Almanya’dan döndükten sonra Balkan Savaşı’na 7. Fırka emrinde girmiş, Üçüncü Kolordu kurmayında görev yapmıştır. 1915’te Çanakkale savaşlarına 5 ve 11. Fırka Kurmay Başkanı olarak katılmıştır. Eylül 1915’te binbaşı olan Mehmet Arif Bey, 1916’da 3. Ordu ve 1917’de 20. Kolordu kurmaylığına atanmıştır. Mehmet Arif Bey I. Dünya Savaşı’nın sonunda Kafkas cephesinde ve Suriye cephesinde görev almış olup, bu sırada yarbay rütbesindedir.

Mütareke döneminde, 1919’da Şark Orduları Menzil Müfettişliği Kurmay Başkanlığına getirilen Mehmet Arif Bey, Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa ile birlikte 9. Ordu Kıtaatı 2. Kurmay Başkanı olarak Anadolu’ya geçmiştir. Dolayısıyla kendisi Milli Mücadelenin ilk çekirdek kadrosu içinde yer almıştır. Nisan 1920’de 11. Fırka kumandanlığına atanmış ve fırkası ile birlikte Pozantı kuşatmasına, Düzce isyanının bastırılmasına, I. ve II. İnönü savaşlarına katılmıştır.

|.ve II. İnönü savaşlarında üstün gayret ve fedakârlık göstermiş ve bu nedenle 10 Ocak 1921’de Miralaylığa (Albaylığa) terfi etmiştir. Mehmet Arif Bey 3. Grup Kumandanı olarak Kütahya ve Eskişehir muharebelerine katılmış, bu savaştan sonra Başkumandanlık Kalemi’ne atanmış ve Sakarya Savaşı sırasında burada görev yapmıştır. Daha sonra 3. Kolordu’ya atanan Mehmet Arif Bey, kolordu kumandanı ile uyum sağlayamadığından, kolordudan ayrılarak Milli Müdafaa Vekaleti emrine girmiş, daha sonra da hakkında yapılan kanuni kovuşturma nedeni ile Ankara’ya getirilmiş ve burada açığa alınmıştır. Dolayısıyla bu şekilde Mehmet Arif Bey’in askerlik serüveni sona ermiştir.

Askerlik hayatı bu şekilde sona eren Mehmet Arif Bey 1923’te Mustafa Kemal Paşa’nın talebi ile Eskişehir milletvekili olarak Meclis’e girmiş, Meclis’te Milli Müdafaa, Kütüphane ve Nafia Komisyonu üyeliklerinde ve Milli Müdafaa Komisyonu sözcülüğünde bulunmuştur. Bu dönemde mecliste 8 ayrı konuda 127 konuşması vardır. Siyasete Mustafa Kemal Paşa’nın isteği ile katılmasına rağmen mecliste muhalefet saflarında yer alan Mehmet Arif Bey, Kasım 1924’te kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’na katılmıştır. Mehmet Arif Beyin ismi 1926 İzmir Suikastı davasına konu olmuş, İstiklal Mahkemesi’nce suikast girişiminde bulunan grubun içinde olduğu gerekçesi ile yargılanmaya başlanmıştır. Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yapılan yargılamalarda Mehmet Arif Bey’in suikastın Ankara ayağında bulunduğu ve kendisinin evinde planlar yapıldığı tanıkların ifadeleri ile ortaya çıkmış, Mehmet Arif Bey suçlamaları reddetse de yargılama neticesinde kendisi suçlu bulunarak 13 Temmuz 1926’da idam edilmiştir.

Mehmet Arif Bey, 11. Fırka Kumandanı olarak cephede iken İnegöl dolaylarında Mezit ormanlarında üç aylık bir ayı yavrusu bulmuş, bunu yanına almış ve beslemiştir. Bundan ötürü sonraki yaşamında Ayıcı Arif olarak da anılmıştır. Fransızca, Almanca ve az derecede Sırpça bilen Mehmet Arif Bey’in 1919-1923 olaylarını anlatan anılarının yer aldığı Anadolu İnkılabı adlı bir kitabı bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Adıvar Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Cilt II, Yenigün, İstanbul 1998; Atay Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul 2012; Görgülü İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, TTK Yayınları, Ankara 1993; Mehmet Arif Bey, Anadolu İnkılabı, Yayına Hazırlayan: Bülent Demirbaş, Arba Yayınları, İstanbul 1987; Özalp Kazım, Milli Mücadele 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1971; Tevetoğlu Fethi, Atatürk’le Samsun’a Çıkanlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 1987.

Önder DUMAN