Oramiral Mehmet Ali Ülgen Rizeli bir ailenin çocuğu olarak 1887 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. 13 yaşındayken 1900 yılında girmiş olduğu Bahriye Mektebi sınavını kazanarak Bahriye Mektebi’nde okumaya hak kazanmış, başarılı bir eğitim hayatından sonra 1905 yılında mezun olmuştur. Mezun olduğunda Teğmen rütbesine sahip olan Ülgen, mühendislik eğitimlerini Heybetnüma Okul Gemisi ve Asar-ı Tevfik Zırhlısı’nda tamamlamıştır. Mühendislik eğitimine müteakip Bafra Gambotu, Peyk-i Şevket, Muin-i Zafer, Mesudiye, Barbaros ve Asar-ı Teşvik gemilerinde Topçu Subaylığı görevlerini icra etmiştir. Ülgen, tarihin dönüm noktalarından birisi olan Yavuz zırhlısının Odesa ve Sivastopol bombardımanlarına katılmış, 1914 ile 1918 yılları arasında Mecidiye Kruvazörü Topçu Subaylığı görevinden sonra ilk komutanlık görevi olan Selman-ı Pak Gambotu Komutanlığı ve farklı karargâh görevlerini yerine getirmiştir. Sonraki dönemde 1918 yılından 1925 yılına kadar Giresun Gemisi 2. Komutanlığı, Mecidiye ve Yavuz zırhlıları Topçu Subaylığı, Hamidiye Kruvazörü 2. Komutanlığı ve Peyk-i Şevket Komutanlığı görevlerini yapmıştır. Ülgen 1925 yılında Binbaşı rütbesine terfi etmiştir. 1925 yılından 1934 yıllına kadar Bahriye Vekâleti’nde Şube Müdürlüğü ve Daire Başkanlığı, Filotilla Komodorluğu, İhtiyat Filosu Komutanlığı ve Marmara Üssü Bahri Komutanlığı görevlerinde bulunmuştur. 1934 yılında çıkarılan soyadı kanunu ile Mahrubel olan soyadı Ülgen olarak değiştirilmiştir. Kendisine bu soyadı İsmet İnönü tarafından verilmiştir.
Başarıyla yerine getirdiği görevlerden sonra 1936 yılında Tuğamiral, 1938 yılında Tümamiral, 1945 yılında Koramiral ve son olarak 1948 yılında Oramiral rütbelerine yükselmiştir. Bu rütbelerde sırasıyla Tuğamiral rütbesi ile Marmara Üssü Bahri ve Kocaeli Müstahkem Mevki Komutanlığı, Harp Filosu Komutan Vekilliği, Tümamiral rütbesi ile Harp Filosu Komutanlığı, Milli Savunma Bakanlığı Deniz Müsteşarlığı, Marmara Üssü Bahri ve Kocaeli Müstahkem Mevki Komutanlığı, Koramiral rütbesi ile Donanma Komutanlığı görevlerinde bulunmuştur. Oramiral rütbesine terfi ederek, 01 Temmuz 1949 tarihinde Deniz Kuvvetleri Komutanı olarak atanmış ve kendi isteği ile emekli olduğu 06 Haziran 1950 tarihine kadar bu görevi başarı ile yerine getirmiştir. Oramiral Mehmet Ali Ülgen Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Deniz Kuvvetleri Komutanı olarak tarihe geçmiştir. Görevde bulunduğu sürede Sisam Vakası, Balkan Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’na katılmış, Filotilla Komodorluğu, İhtiyat Filosu Komutanlığı, Marmara Üs Komutanlığı gibi birçok önemli görevde bulunmuştur. Oramiral günümüzün çağdaş ve modern deniz kuvvetlerinin ilk kuvvet komutanı olarak donanmamızın gelişmesine büyük katkılar sağlamıştır. Oramiral Ülgen evli ve iki çocuk babasıydı.
Oramiral Ülgen emekli olduktan iki yıl sonra 23 Temmuz 1952 tarihinde vefat etmiştir. Ülgen’in cenazesi Rumelihisarı’ndaki evinden alınarak Türk bayrağına sarılmış, müteakiben top arabasına konularak merasim bölüğüyle birlikte Beyazıt Cami’sine getirilmiştir. Cenaze namazından sonra Eyüp Sultan’da bulunan aile kabristanına defnedilmiştir. Cenaze törenine dönemin valisi, kuvvet komutanları, garnizon komutanı, askeri personel ve çok sayıda vatandaş katılmıştır.
KAYNAKÇA
https://www.gazeterize.com/turk-denizcilik-tarihinin-unutulmaz-rizelisi-1deniz-kuvvetleri-komutani-mehmet-ali-ulgen-makale,304. html, Erişim Tarihi: 25.07.2021; Türkiye Ansiklopedisi 2 (1974), Oramiral Mehmet Ali Ülgen (dzkk.tsk.tr, 9.6.2015). https://www.biyografya.com/biyografi/18506, Erişim Tarihi: 25.07.2021; https:// ri-komutani-oramehmet-ali-ulgen, Erişim Tarihi: 25.07.2021
Doğa Başar SARIİPEK