Hükümet Tabibi

Mediha Eldem’in babası İzmit Uzuntarla köyünden Zefes Oğlu Raşit Eldem, annesi Hanife Hanım’dır. Ailenin ortanca çocuğu olarak 1906 yılında Nişantaşı’nda doğmuştur. 1924 yılında İstanbul Kız Lisesi’nden birincilikle mezun olan Eldem, üçüncü kuşak kız öğrencisi olarak başladığı İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki eğitimini 1930 yılında üstün başarı ile tamamlamıştır. Aynı yıl Türkiye’nin ilk kadın hükümet tabibi olarak Ankara Hükümet Tabipliği’ne atanmış, bu görevini üç yıl sürdürmüştür. Dr. Eldem, kadın hastalıkları ve doğum ihtisasını tamamlamasının ardından 1936 yılında Ankara Numune Hastanesi’ne klinik şef yardımcısı olarak görevlendirilmiştir. Bir süre çalıştıktan sonra Kayseri’ye tayininin çıkması nedeniyle görevinden ayrılmış, Ulus’taki Çıkrıkçılar Yokuşu’nda açtığı muayenehanede serbest hekim olarak mesleğini sürdürmeye devam etmiştir.

Mediha Eldem yaşamını yararlı ve üretken olmaya adamıştır. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olarak kadınları tedavi etmenin yanı sıra kadınların aile planlaması hizmetlerine erişimlerini sağlayarak, kadın sağlığını korumaya ve geliştirmeye yönelik çalışmalarda görev almıştır. Tıp Fakültesi mezunları arasında iletişimi güçlendirmek amaçlı “30’lular Bülteni”nin basımını sağlayan Dr. Eldem, 1938 yılında Anadolu Kliniği Dergisi’nde “Yumurtalık Kanaması ve Mucip Olduğu Dâhili Nezif” başlıklı bir makale de yazmıştır. 15 Ekim 1950 tarihinde yapılacak İl Genel Meclisi seçiminde Cumhuriyet Halk Partisi tarafından aday olarak gösterilen Dr. Eldem; elektrik, su ve yol hizmetlerinin getirilmesini sağlayarak baba ocağı İzmit Uzuntarla köyünün kalkınmasına önemli katkı sağlamıştır. 1960 yılında “Yılın Kadını’’ olarak davet edildiği Amerika’da iki ay kalarak, sağlık ve sosyal hizmet kuruluşlarını inceleme fırsatı bulmuştur.

Dr. Eldem, sosyal alandaki faaliyetleri ve katkılarıyla döneminin önder kadınlarından biri olarak gösterilmektedir. 1930’lu yıllarda Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay’da, 1942 yılında Türkiye Yardım Sevenler Derneği’nde yürütülen faaliyetlerde aktif görev almıştır. 1946 yılında ikinci başkan ve 1948’de genel başkan olarak seçildiği Yardım Sevenler Derneği’ndeki başkanlık görevini yaşamının sonuna kadar sürdürmüştür. Atatürk’ün kadınlara sağladığı hakları korumak ve kadının toplumsal konumunu yükseltmek amacıyla 1949 yılında ikinci kez kurulan Türk Kadınlar Birliği’nin kurucu üyelerinden olan Mediha Eldem, böylece Cumhuriyet döneminin en büyük kadın eylemlerinin birinde de görev almıştır. Dr. Eldem’in kurucu üyesi olduğu diğer dernekler; Ankara Soroptimist Kulübü, Türkiye Aile Planlaması Derneği ve Üniversiteli Kadınlar Derneği Ankara Şubesi’dir. Bununla birlikte 1954-1967 yılları arasında Kızılay’ın Genel Merkez üyesi olmuş, Ankara Jinekoloji Derneği ile Türkiye-Pakistan Dostluk Derneği tarafından yürütülen çalışmalarda da görev almıştır.

1956 yılında geçirdiği beyin kanaması ve sol hemiparezisi (vücudun sağ veya sol yarısını etkileyen hafif felç durumu) olmasına rağmen, yaşamını yoksul çocukların eğitimine, kadınların çalışma ve sosyal koşullarını iyileştirmeye adayan Dr. Eldem gayretli ve özverili çalışmalarıyla birçok kez ödüllendirilmiştir.

Ödülleri

Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı Yılın Kadını Ödülü (1960); Üniversiteli Kadınlar Derneği Şeref Madalyası (1962); Yardım Sevenler Derneği Başarı Madalyası (1963); Türk Kızılay Derneği Onursal Üyeliği (1966); Türkiye Jinekoloji Derneği Onursal Üyeliği (1970); Kadınlar Birliği Yılın Kadını Ödülü (1970); Türkiye Anneler Derneği Onur Ödülü. 29 Temmuz 1975’te ölümünün ardından Yardım Severler Derneği tarafından Ankara Numune Hastanesi’nde Dr. Eldem adına iki yataklı hasta odası yaptırılmıştır. Ayrıca gönlünü verdiği ve yaşamını adadığı Türkiye Yardım Sevenler Derneği Genel Merkezi’nin bulunduğu sokağa Ankara Belediyesi tarafından Mediha Eldem Sokağı adı verilerek anısı yaşatılmaktadır.

KAYNAKÇA

Akis dergisi, 22 Mayıs 1964, s. 28; Berna Arda, 30’lular Kuşağının Önemli Bir Temsilcisi: Dr. Mediha Eldem”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, Cilt 55, Sayı 2, Ankara 2002, s. 109-114; Cumhuriyet gazetesi, 14 Mart 1966, s. 7; Gülsün Bilgehan, Mevhibe-II, Ankara 1998, s. 149.; İbrahim Yıldırım, Hakan Ertin, İbrahim Başağaoğlu. “Türk Tıp Tarihinde “Anadolu Kliniği” (1933-1954)”, Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, İstanbul 2016,s. 4-41; İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü Erişim tarihi: 01.09.2021 Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/; Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Genel Başkanlar, Erişim tarihi: 01.09.2021 Erişim adresi: https://www.tysd.org.tr/genel-baskanlar/; Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Tarihçe, Erişim tarihi: 29.08.2021 Erişim adresi: https:// www.tysd.org.tr/tarihce/; Zafer gazetesi, 24 Eylül 1950, s. 6.

Rahime AYDIN ER