Bizans İmparatorluğu Dönemi’nde Nikomedia Doğumlu, Ortodoks Beşeri Bilimler Alimi, Antoloji Yazarı

Asıl adı Manuel Planudes olan Maksimus Planudes 1255 yılında Nikomedia’da varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Muhtemelen 1261’den sonra, (Konstantinopolis Latin istilasından kurtulduktan sonra) Konstantinopolis’e gelmiş, 1283’te manastıra çekilip keşiş olmaya karar verdiğinde Maksimus adını almıştır. Daha sonra Konstantinopolis’e dönmüş ve burada rahip olmayanlar için bir manastır kurmuş ve imparatorluk kütüphanesinin yanında bir okul açmıştır. Bizans kraliyet ailesinden ve soylulardan öğrencileri çeken okul, kapsamlı beşeri bilimler müfredatıyla akademik bir ün kazanmıştır. Planudes’in itibarı, büyük ölçüde Latin dilindeki yetkinliğinden kaynaklanmaktadır. Yaptığı klasik Latin felsefesi ve edebiyatı ve Arapça matematik alanındaki eserlerin Yunanca çevirileri, bu disiplinleri Yunan Bizans kültür dünyasına tanıtmıştır. Bu dil yeteneği sayesinde 1295-96’da İmparator II. Andronicus Palaeologus onu Venedik’e elçi olarak atamıştır. Planudes 1310 yılında Konstantinopolis’te ölmüştür.

Planudes’in Yunancaya çevirdiği Latince yazılar arasında, 5. yüzyıl kilise rahibi Hippolu Augustinus’un yazdığı De Trinitate (“Teslis Üzerine”) ve 6. yüzyıl filozof-devlet adamı Boethius’un mantıksal ve teolojik risaleleri yer alır. Planudes’in Cicero’nun denemeleri ve retoriği ve Ovid’in şiirlerinin çevirileri de oldukça önemlidir. Planudes, ayrıca MÖ 700’den MS 1000’e kadar yazarları içeren ünlü bir Yunan nesir ve şiir koleksiyonu olan Anthologia Hellēnikē’yi (‘Yunan Antolojisi’) revize ederek Yunan edebiyatı tarihine katkıda bulunmuştur. Benzer şekilde, Ezop’un Yaşamı ve Masalları’nı gözden geçirmesi ve Yunan pastoral şiirinin MÖ 3. yüzyıldaki yaratıcısı Theocritus hakkındaki yorumu, bu edebiyat türünün Avrupa çapında popülerleşmesine yardımcı olmuştur. Bizans’ta ve ardından Avrupa’da matematiğin evrimi, Planudes’in Psephophoria kat’ Indous (‘Hintlilere Göre Aritmetik’ [yani Araplara göre]) sayesinde olmuştur. Bağdat okulundan etkilenerek, sıfır işareti de dahil olmak üzere Arapça sayısal gösterimin kullanımını teşvik etmiş ve dört işlem, karekök gibi diğer matematiksel işlemleri tanıtmıştır.

KAYNAKÇA

Carl Wendel, “Planudea”, Byzantinische Zeitschrift, sayı 40, 1940,s. 406–445.

Tuna Şare AĞTÜRK