Resmi Kurum
Kocaeli, Marmara Bölgesi’nin doğusunda Karadeniz ve Marmara Denizi kıyılarında, İzmit Körfezi’nin çevresinde yer almaktadır. Şehrin ana coğrafi öğesini, Marmara Denizi’nin doğusunda anakara içine derin bir şekilde sokulmuş olan İzmit Körfezi oluşturur. Bu doğal özelliğiyle Kocaeli, İzmit Körfezi’nin çevresinde şekillenen liman şehri yapısına kavuşmuştur. Kocaeli Liman Başkanlığı’nın resmi kuruluşu 1909 yılında Osmanlı Devleti limanlarının Bahriye Nezareti’ne bağlı 6 Merkez Liman Reisliği olarak teşkilatlandırılmasıyla gerçekleşmiştir. İstanbul Merkez Liman Reisliği altında İzmit Liman Reisliği olarak faaliyet gösteren kurum, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi’nde önemli rol oynadı. 01 Temmuz 1921 tarihi itibari ile İzmit Bahriye Komutanlığı kurularak komutanlığına ve aynı zamanda İzmit Liman Başkanlığı’na Deniz Yarbay Celal Bey (Celal Köprücü) görevlendirildi. Lozan Antlaşması’nın imzalanması ve Kabotaj Kanunu’nun kabul edilmesine kadar Türk karasularında denetim, yetki ve kurumsallaşma tamamlanmamıştı. Lozan Antlaşması sonrasında 1925 yılında çıkarılan Limanlar Kanunu ile Liman Reislikleri’nin (Başkanlıkları) görev ve yetkileri düzenlendi. Buna göre, liman reislikleri liman tüzükleri hazırlayacak, sorumlu oldukları deniz alanları, kıyılar ve limanlarda her türlü denizcilik faaliyetinin denetimi ve koordinesinden sorumlu olacaktı.
1926 yılında İzmit Körfezi’nde Karamürsel, İzmit ve Darıca Liman Başkanlığı olarak 3 liman başkanlığı bulunmaktaydı ve bu kuruluşlar İstanbul Merkez (Bölge) Liman Başkanlığı’na bağlıydılar. Karamürsel Liman Başkanlığı’nın sorumluluk alanı Altınova-Halıdere arası; İzmit Liman Başkanlığı’nın sorumluluk alanı Gölcük-Yarımca arası; Darıca Liman Başkanlığı’nın sorumluluk alanı Hereke-Tuzla arasındaydı. Bununla birlikte Lozan Antlaşması’ndan sonra Dilburnu-Kavaburnu arasından başlamak üzere İzmit Körfezi’nin doğu kesimi “Askeri Yasak Bölge” olarak ilan edildi ve körfeze giriş yapacak yabancı bayraklı gemilere izin zorunluluğu getirildi. 1923-1940 yılları arasında Yavuz Kruvazörü’nün onarımı için Gölcük Tersanesi’nin ve Gölcük Deniz Üssü’nün kuruluşu, donanmanın Gölcük’te konuşlanması, 1936 yılında İzmit Kâğıt Fabrikası’nın (SEKA) kuruluşu, Devlet Demir Yollarına ait Derince Limanı’nın genişletilmesi, körfezde yeni iskele, rıhtım, depo ve antrepoların inşası İzmit Körfezi’nde denizcilik faaliyetlerinin yoğunlaşmasına ve İzmit Liman Başkanlığı’nın öneminin artmasına neden oldu.
||.Dünya Savaşı yıllarında ise sıkıyönetim uygulaması içinde İzmit Liman Başkanlığı faaliyetlerini Donanma Komutanlığı ile koordineli olarak sürdürdü. Savaş sonrasında Türkiye’nin dışa açılma politikasıyla birlikte, körfez kıyılarının denizyolu-karayolu-demiryolu hatlarına ve sanayi kuruluşlarının kurulmasına en iyi liman ve bağlantı alanı sağlaması nedeniyle bölgede denizyolu trafiği arttı. 1961 yılında İPRAŞ Rafinerisi’nin kurulmasıyla başlayan körfez çevresindeki sanayileşmeye, 1963 yılında hazırlanan Türkiye’nin ilk bölge planı olan Doğu Marmara Bölge Planı ile lojistik faaliyetlerinin de eklenmesini sağlamış ve İzmit Körfezi liman bölgesinin gelişimini arttırmıştır.
Günümüzde Kocaeli Liman Başkanlığı 40º 46′ 59′′ K-29º 19′ 00′′ D ile 40º 41′ 12′′ K-29º 33′ 36′′ D koordinatları arasında bulunan idari sahasında her türlü denizcilik faaliyetinden sorumludur. 2020 yılı verilerine göre 41 adet iskele, rıhtım ve liman tesisi ile 76,5 milyon ton elleçleme ve 8.976 uğrak uluslararası gemi miktarıyla Kocaeli Limanı Türkiye’nin en yüksek işlem gören limanıdır. Liman başkanlığı idari sahasındaki her türlü gemi ve deniz araçlarında, liman işletme tesislerinde, tersanelerde, tamir, bakım-onarım ve çekek yerlerinde, marinalarda, balıkçı barınaklarında seyir, can, mal, çevre güvenliği ve emniyeti ile disiplinin sağlanmasından, deniz ve denizcilik ile ilgili tüm faaliyetlerin ulusal ve uluslararası standartlara, mevzuatlara, etkinlik ve verimlilik ilkelerine uygun olarak yürütülmesi, planlanması, yönlendirilmesi, koordine edilmesi ve denetlenmesinden, gerekli belge ve sertifikaların düzenlenmesinden ve işlemlerin raporlanmasından sorumlu ve yetkilidir.
KAYNAKÇA
14/4/1341 tarihli 618 sayılı Limanlar Kanunu, Resmî Gazete No: 95, 20/4/1341, Düstur, Tertip 3, C. 6, S.183; Hergüner, Mustafa, Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türk Denizciliği, İstanbul, 2004; Deniz Ticaret Odası 2020 Yılı Sektör Raporu, İstanbul, 2021.
Yasemin NEMLİOĞLU KOCA