Müftü, Müderris
Osmanlı dönemine ait kaynaklarda Ali Zühtü Efendi’ye ait bilgiler sınırlıdır. Babası ilmiye sınıfından ve Fatih Camii Dersiâmlarından İzmitli Halil Efendi’dir. Kaynaklarda İzmitli Halil Efendi’nin babası olarak Tahir Efendinin ismi zikredilmektedir. Döneme ait bilgi veren eserlerde Halil Efendi’nin İzmit Müderrisliğine h. 1274/ m. 1857 yılında atandığı belirtilmektedir. Babası da ulemadan olan Ali Zühtü Efendi h. 1294/m. 1877 yılında İzmit’in Kaymaz nahiyesinde doğmuştur. Daha sonra Dersaadet’e taşınmışlardır.
Ali Zühtü Efendi ilk eğitimine Fatih civarında Âdilşah İbtidaî Mektebi’nde (İlkokul) başlamıştır. Daha sonra tahsiline Fatih Camii Dersiâmlarından Hafız Hüseyin Necmeddîn Efendi’nin yanında devam etmiştir. 1327/1909 tarihinde Hafız Hüseyin Necmeddîn Efendi’den icazet (diploma) almıştır. Ardından sınavlarında başarılı olarak Mekteb-i Kuzât’a (bugünkü hukuk fakültesi) girmiştir. 15 Şaban 1328/ 22 Ağustos 1910 tarihinde Mekteb-i Kuzât’tan pekiyi derece ile şehâdetnâme/diploma alarak mezun olmuştur.
Ali Zühtü Efendi ilk olarak 20 Safer 1329/20 Şubat 1911 yılında Çal kazası (Denizli-Aydın vilayeti) Niyâbetine atanmıştır. 20 Safer 1331/ 29 Ocak 1913 tarihine kadar bu görevini sürdürmüş, 23 Muharrem 1332/ 22 Aralık 1913 yılında Erzurum merkez kadılığı müşavirliği görevine getirilmiştir. Ali Zühtü Efendi’nin Erzurum merkez kadılığı görevine başlama tarihiyle ilgili kaynaklar arasında ihtilaf vardır. Osmanlı İlmiye Salnamesi’nde Ali Zühtü Efendi’nin Erzurum merkez kadılığı müşavirliğine tayini tarih olarak 15 Şaban Sene 1328/ 22 Ağustos 1910 tarihinde meydana gelen olaylar arasında zikredilmektedir. Ali Zühtü Efendi Erzurum’daki görevinden 11 Cemaziyelevvel 1334/16 Mart 1916 yılında Saideli kazası (Konya-Karaman Eyaleti) kadılığına tayin edilmiştir. Buradaki vazifesinden sonra (İbtidaî hariç) Edirne Müderrisliği Ruûsu görevine atanmıştır.
KAYNAKÇA
Casim Avcı, “Nâib TDV İslâm Ansiklopedisi”, TDV İslam Ansiklopedisi, erişim: 27 Ağustos 2021, https://islamansiklopedisi.org. tr/naib; http://ktp.isam.org.tr/?url=ulemasicil/; İlmiyye Salnamesi : Osmanlı İlmiye Teşkilatı ve Şeyhülislamlar, ed. Ahmet Nezih Galitekin, yay. haz. Seyit Ali Kahraman, Ahmet Nezih Galitekin, Cevdet Dadaş, İstanbul: İşaret Yayınları, 1998, s. 612; Mehmet İpşirli, “Dersiâm TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim: 25 Ağustos 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/dersiam.; Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1993, 1/701, 2/14; Recep Ahıskalı, “Ruûs TDV İslâm Ansiklopedisi”, TDV İslam Ansiklopedisi, t.y., erişim: 27 Ağustos 2021; Recep Dikici, “Osmanlı Döneminde Kocaelili (İzmitli) Âlim ve Edipler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, ed.; Haluk Selvi, M. Bilal Çelik, Kocaeli: Pelikan Basım, 2015, 3/1451; Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması: (İlmiye Ricalinin Teracim-i Ahvali). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, 1996. 1/305; Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2006, s. 398, 652.
Mehmet AYHAN